دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 34 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 75 |
امر مهمی که در ایران توجهی به آن نمی شود .
qاهمیت کیفیت هوای داخل ساختمان
مطالعه آلودگی محیطهای بسته غیر حرفه ای (Non – Occupational Indoor Environment) تقریباً علم جدیدی است و از عمر آن حدود 25 سال می گذرد به طوری که اولین سمینار بین المللی آن در سال 1978 میلادی ودر دفتر منطقه ای اروپایی سازمان بهداشت جهانی در دانمارک برگزار گردید .
مطالعاتی که توسط سازمان محیط آمریکا انجام شده نشان می دهد که میزان آلودگی داخل ساختمان حدود 2 تا 5 برابر آلودگی خارج از ساختمان است و گاهی این مقدار تا 100 برابر افزایش می یابد . با توجه به این که مردم حدود 90 درصد اوقات خود را در داخل ساختمان می گذرانند ، اهمیت آلودگی داخل ساختمان و کنترل کیفیت آن مشهود می گردد.
آلودگی هوای داخل ساختمان در دراز مدت و کوتاه مدت اثرات سوء بر سلامتی ساکنان دارد . آلودگی هوا در دراز مدت باعث امراض تنفسی و سرطان می شود که فرد را به شدت از کار می اندازد و درنهایت باعث مرگ او می شود . عوامل این آلودگی را می توان گاز رادن (Radon) ، آزبست و مصرف دخانیات ذکر کرد. از عوارض کوتاه مدت یا فوری آلودگی هوای داخل ساختمان می توان خارش چشم و گوش و حلق و بینی ، سردرد ، سرگیجه و خستگی مفرط را نام برد و نشانه های سوءسلامتی به صورت آسم ،سینه پهلو (ذات الریه ) و تب ظاهر می گردد. عوامل این آلودگی عبارتند از کمبود تهویه ، آلودگی شیمیایی و بیولوژیکی از منابع داخل و خارج ساختمان و سایر عوامل غیر آلاینده مانند دما ، رطوبت ، میزان روشنایی و ارگونومیک محل کار.
در خصوص اثرات کوتاه مدت آلودگی هوا بر سلامتی انسانها ،نتایج بررسی سازمان ایمنی و بهداشت محیط کار کشور آمریکا از 539 ساختمان در سال 1971 میلادی جالب توجه است (جدول 1 ).
|
تعداد ساختمان |
درصد از کل |
کمبود تهویه |
280 |
53 |
آلودگی داخل ساختمان |
80 |
15 |
آلودگی بیرون ساختمان |
53 |
10 |
پیرامون ساختمان |
21 |
4 |
آلودگی بیولوژیکی |
37 |
5 |
شناخته نشده |
68 |
13 |
جمع |
539 |
100 |
همانطوریکه ملاحظه می شود ، 50 درصد از مشکلات آلودگی داخل ساختمان مربوط به تأسیسات گرمایی ، تعویض هوا و تهویه مطبوع می باشد که منظور از طراحی ،نصب و راه اندازی آنها ایجاد شرایط آسایش برای ساکنان است ! به عبارت دیگر اگر ما بتوانیم عوامل مؤثر در آلودگی تأسیسات تهویه ساختمان را شناسایی کنیم ،50 درصد راه برای رفع آلودگی ساختمان ساختمان را طی کرده ایم.
یکی از نقاطی که گرد و خاک (Dust) و گرده گیاهی (Pollen) و موی حیوانات و حشرات ساختمان است . این عوامل در مجاورت رطوبت ، بستر مناسبی را برای رشد باکتری و قارچ گیاهی (Mold) فراهم می کنند که در نهایت باعث کپک زدن (Mildew) می شوند. هوایی که به منظور کنترل شرایط آسایش و رساندن هوای تازه از این کانالها عبور می کند در واقع با عوامل یاد شده تماس داشته و آنها را با خود به داخل ساختمان حمل می نماید و باعث به خطر افتادن سلامتی افراد می گردد.
qروش پیشنهادی تمیز کردن کانالها
بهترین روش تمیز کردن کانالها ، روش رفع منشأ (Source Removal) است که بوسیله تجهیزات مکانیکی انجام می شود . طرح واره این روش در شکل 1 نشان داده شده است .
همانطور که ملاحظه می شود ، برس دوار (Rotating Brushes) گرد و خاک را از جداره کانال می کند و دستگاه مکنده صنعتی آنها را از طرف دیگر می مکد و از کانال خارج می کند.
تجهیزات الکترونیکی نیز برای پایش قبل و بعد ا زعملیات مورد نیاز است تا بتوان نتایج عملیات تمیز کردن را مشاهده نمود.
qکارهای انجام شده د رخارج کشور
کار تمیز کردن داخل کانالهای هوا در خارج از کشور حدود 15 سال قدمت دارد . سازمانهای مختلفی در کشورها متولی کیفیت هوای داخل ساختمان می باشند.
در کشور ایالات متحده آمریکا سازمان حفاظت محیط زیست (با آدرس اینترنتی WWW.EPA.IAQ ) و انجمن تمیز کردن کانالها (به آدرس اینترنتی WWW.NADCA.COM) برای کسانی که علاقه مند به اطلاعات بیشتر هستند معرفی می گردند.
qکارهای انجام شده در داخل کشور
تمیز کردن کانالهای هوا در داخل کشور متداول نیست و این کار تا کنون انجام نشده است . علل فراوانی برای این موضوع می توان مطرح نمودکه از جمله نبود بودجه کافی ، عدم شناخت موضوع از طرف مهندسین و مسئولین ، عدم توجه به سلامتی افراد و نبود مسئول مستقیم هوای داخل ساختمان را می توان نام برد.
لوله های حرارتی تجهیزات ساده بازیافت حرارت هستند که عمل انتقال حرارت یک نقطه به نقطه دیگر که با فاصله کمی از همدیگر قرار داشته باشند.را بدون احتیاج به هیچگونه ابراز سیر کولاسیون به سرعت انجام می دهند در پاره ای ا زموارد به این ابزار لقب فوق رسانای حرارتی را نیز داده اند که این امر موید ظرفیت بالای انتقال حرارت و همچنین اتلاف اندک حرارتی آن می باشد همچنین به واسطه نحوه انتقال حرارت توسط سیال عامل این ابزار را ترموسیفون نیز نام نهاده اند .
ایده لوله های حرارتی برای اولین بار در سال 1942 توسط R.S Gauler ارائه شد .اما با این وجود اولین لوله حرارتی در سال 1962 توسط G.M.GROVER طراحی و ساخته شد و از آن زمان بود که این تکنولوژی به طور جدی مورد توجه قرار گرفت و توسعه یافت .
لوله های حرارتی دارای کاربردهای مختلفی هستند که می توانند با راندمان بالای (70%) فرآیند بازیافت حرارت را انجام دهند از کاربرد آنها می توان به سیستمهای تهویه مطبوع اشاره داشت. که درادامه آن را توضیح می دهیم در کنار آن می توان به استفاده در کنترل کننده های رطوبت پیش گرم کن دیگهای بخار خشک کن های هوا بازیابنده حرارت از بخار خروجی کامپیوترهای لبتاب و غیره اشاره کرد.
لوله های حرارتی از سه قسمت عمده تشکیل یافته که مشتمل به مخزن فیتیله متخلخل و سیال عامل می باشند.
طول لوله های حرارتی را می توان به سه قسمت عمده تقسیم کرد که شامل اوپراتور (قسمت پایین) دسته آدیاپاتیک (قسمت مرکزی) و کندانسور (قسمت بالایی ) می باشد.حرارت دریافت شده از گاز گرم عبوری از روی لوله های حرارتی در قسمت پایین آن سبب تبخیر سیال عامل داخل فیتیله شده و سیال عامل تبخیر شده از داخل فیتیله به سمت مرکز لوله حرکت کرده و سپس به دلیل اختلاف فشار موجود درداخل لوله به سمت بالای آن که سردتر می باشد حرکت می کن و در ادامه حرارت خود را به سیال سرد عبوری از روی لوله می دهد که سبب گرم شدن و یا سیال عبوری و نتیجتاً چگالیده شدن خودش میشود.چگالیده در قسمت بالایی توسط فیتیله جذب شده و به واسطه نیروی جاذبه و خاصیت موئینگی فیتیله به قسمت پایین لوله حرارتی منتقل می گردد و سیکل تازه داده شده مجدداً تکرارمی شود.
با توجه به موارد ذکر شده لوله های حرارتی را همیشه با شیبی بین 5 تا 90 درصد نسبت به افق نصب می کنند .
مهمترین پارامتر لوله های حرارتی جنس سیال عامل می باشد که به شدت به محدوده کاری لوله حرارتی وابسته است .
درلوله های حرارتی پارامترهای طراحی شامل دبی سیال بیرونی درجه حرارت آن خواص شیمیایی … می باشد.
qمعایب لوله های حرارتی
·بالا بودن هزینه اولیه
· حتماً باید دو جریان سرد و گرم عبوری از روی لوله های حرارتی در نزدیکی همدیگر باشند .
·جریانهای سرد و گرم عبوری از روی لوله های حرارتی حتماً باید از نظر شیمیای دارای خوا قابل قبول باشند تا از خوردگی سطح خارجی لوله جلوگیری به عمل آید .
qمزایای لوله های حرارتی
·سرفه جویی در مصرف انرژی به واسطه حرارت 20 تا 40 درصدی لوله های حرارتی .
·عدم وجود قسمتهای متحرک
·عدم احتیاج به سیرکولاسیون اجباری سیال عامل .
·هزینه تعمیر و نگهداری پایین.
·به نسبت کوچک و پربازده بودن .
·محدوده کاری گسترده نقطه نظر درجه حرارت
·افت فشار بسیار کم در داخل محفظه(15 تا mmWG20 )؛
·با تغییر شیب لوله های حرارتی می توان یک لوله در موارد مختلف به کار برد
·ضریب اطمینان بالا به دلیل اینکه لوله های حرارت مستقل از همدیگر کار می کنند خرابی یک یا چند لوله بر کل سیستم تأثیر نمی گذار .
·انعطاف پذیری طرحها امکان نسب در فضاهای محدود و بایشگاه مختلف وجود دارد .
qارائه یک مثال واقعه ای ا زکاربرد لوله های حرارتی در تهویه مطبوع
همان طور که قبلاً ذکر شد یکی از کاربدهای لوله های حرارتی به سیستم های تهویه مطبوع بر می گردد در اکتبرسال 1996 در سیستم هوا ساز کتابخانه Gulf Breez پنسلوانیای فلوریدا لوله های حرارتی جهت رطوبت زدایی کار گذاشته شده اند هدف اصلی از نسب لوله های حرارتی این بود که میزان ظرفیت رطوبت زدایی دستگاه هوا ساز را افزایش دهند بدون اینکه هیچگونه انرژی اضافی مصرف کند در این بخش هدف ما این است که تأثیر رطوبت زدایی لوله های حرارتی از نقطه نظر صرفه جویی مالی و انرژی تبین شود این بررسی با درنظر گرفتن سطوح درجه حرارت و رطوبت هوای بیرون و هوای ورودی به کتابخانه بار سرمایی کویل های سرمایشی و بار لوله حرارتی در طی دو هفته ا ی از فصل تابستان که حداکثر بار سرمایی وجود دارد انجام گرفته است سیستم رطوبت زدایی لوله های حرارتی در واقع یک سیستم غیر فعال (Passive) است که از یک سری لوله سربسته پر شده و از مبرد تشکیل یافته که هدف آن انتقال حرارت از هوای بیرونی وارد شده به قسمت مادون سرد کننده کویل سرمایشی بست و هدف از مادون سرد کردن رطوبت زدایی از هوای مرطوب ورودی است از آنجا که کویل لوله های حرارتی هوای ورودی در ابتدا پیش سرد می کند لذا میزان ظرفیت رطوبت زدایی سیستم بورودتی در طول شرایطی که سیستم درحداکثر بار باشد افزایش می یابد در طول مدت حداقل بار کویل پیش سردکن لوله های حرارتی قسمتی از بار کویل سرمایشی را تأمین می کند تا به یک سطح معینی از رطوبت زدایی برسیم و کویل باز گرمکن (Reheat ) نیز قسمتی از بار حرارتی لازم برای تأمین درجه حرارت مطلوب هوای ورودی به کتابخانه را تأمین می کند به عنوان یک نتیجه کلی می توان گفت لوله های حرارتی مورد بحث باعث بالا بردن ظرفیت رطوبت زدایی و سرفه جویی در مصرف انرژی می شود لوله های حرارتی این توانایی را دارد که میزان رطوبت هوا را در حدود ده درصد کاهش داده و میزان رطوبت هوا که قبلاً در حدود 75 درصد بوده را بدون اینکه بر روی درجه حرارت هوا ی ورودی بر کتابخانه تأثیر منفی بگذارد به 65% تقلیل دهد در صورتی که بخواهیم این میزان رطوبت زدایی را با سیستم های معمولی انجام بدهیم به 20 تن تبرید انرژی احتیاج خواهیم داشت .
اگر بخواهیم این میزان رطوبت زایی (10 % ) را با اضافه کردن سیستم های مکانیکی به دستگاه هواساز خود تأمین کنیم احتیاج به سرمایه گذاری 30 هزار دولاری داریم درصورتی که لوله های حرارتی نصب شده 42 هزار هزینه داشته است به بیان دیگر به میزان 12 هزار دولار سرمایه گذاری اولیه بیشتری انجام داده ایم .
با ثبت اطلاعات بارهای کویل برودتی و همچنین بار لوله حرارتی در فاصله زمانی 15 دقیقه ای در طی دو هفته کار به حداکثر بار سرمایی احتیاج داریم به این نتیجه رسیدیم که بار پیش سرمایش و بار حرارتی باز گرمکن هوای ورودی با میزان درجه حرارت هوای بیرونی به صورت خطی افزایش پیدا می کند با استفاده از آنالیز به روش Weather bin مشخص شد که لوله حرارتی قابلیت تأمین حداکثر 20 تن تبرید( KBTU/Hr 240) بار گرمایش مجدد بدون اینکه به هیچگونه انرژی اضافی احتیاج داشته باشد را دارا است.
با این اطلاعات درحدود 65wh صرفه جویی انرژی درحداکثر تقاضای تابستان را خواهیم داشت که سالانه به میزان 153775 kwh خواهد بود (درحدود 10 درصد کل ) و همچنین صرفه جویی مالی انرژی سالانه آن 7700 دلار می باشد.
میزان برگشت سرمایه گذاری لوله های حرارتی توضیح داده شده در حدود 15 ماه می باشد که اگر چنین کاری را درجاهای دیگر انجام بدهیم با توجه به شرایط آب و هوایی مکان نصب ،راندمان سیستم مکانیکی ،قیمت انرژی و شرایطی که برای هوای داخل متصور است این مدت زمان متفاوت خواهد بود .با مقایسه هزینه 12 ماه قبل و 12ماه بعد از نصب لوله های حرارتی مشاهده شد که میزان انرژی مصرفی واقعی کاهش یافته kwh230750 وهزینه کاهش یافته9980دلار بوده است .
راهنمای طراحی تأسیسات مدارس
اصول اولیه طراحی کانالها
طراحی مناسب واصولی کانالها درموفقیت طراحی سیستمهای مرکزی نقش عمده ای ایفا می کند.اکثر قریب به اتفاق طراحی های تأسیسات وتهویه مطبوع مدارس بر اساس سیستم های فشار پایین تا متوسط صورت می گیرد ودر بسیاری از موارد،کانالهای در فضای زیر سقفی راهرو ها در کنار سایر تجهیزات قرار داده می شوند.تهیه طرح نیازمند دقت فراوان است .طراحان باید برای اگاهی از اصول صحیح طراحی کانالها متن جزوات فنی ASHRAE و SMACMA را مطالعه نمایند . اکثر مدارس بیشتر از سه طبقه ارتقاع ندارند و به همین دلیل مطول شدن کانالها حائز اهمیت می باشد . هرچه کانالها طولانی تر باشند توان مورد نیاز دمنده برای توزیع هوا نیز افزایش می یابد ، بنابراین بهتر آن است که کل فضای مدرسه به چندین بخش کوچکتر تقسیم و با هواسازهای محلی که د رهمان بخش مستقر می شوند سرویس داده شوند. استاندارد ASHRAE 90.1 شرایط و مقتضیاتی را درباره نشتی کانالها (بخش6.2.4.3.) و عایق کاری مطرح می نماید که باید رعایت گردند. توزیع مناسب هوا در فضاها برای تأمین شرایط دلخواه آسایشی و به حداقل رساندن اصوات ضروری است سیستم های VAV کار تداعی کانالها را مشکل می سازد چون تجهیزات ترمینالی باید بدون اینکه هوا را به اصطلاح (( ریزش )) نمایند در گستره وسیعی از جریانهای هوا کار کنند هیچگاه تجهیزات ترمینالی سیستم های VAVرا بزرگتر از حد نیاز انتخاب ننماید . قدم اول در محاسبه هوای تغذیه مورد نیاز در یک فضا ،به دست آوردن بهره گرمای داخلی آن است . فرایند سایکرومتریک معمول برای کلاسهای درس درشکل 6 نشان داده شده است .اگر چه دمای هوا در کویل تا 55 درجه بار نهایت کاهش داده می شود ولی کار انجام شده توسط دمنده (فرض بر استفاده از واحده های مکنده است ) دمای هوایی را که به کلاسهای درس تحویل داده می شود تا 75 درجه فرانهایت افزایش می دهد و اختلاف دمای 18 درجه فارنهایتی برای جذب گرمای محسوس کلاس درس باقی می ماند . سرمایش نهان نیز باید مورد بررسی قرار گیرد . بارهای نهان در ساختمانهای اداری حداقل می باشند و بیشترین تلاش برای مقابله با بهره های گرمایی محسوس صرف می گردد.اما مدارس با توجه به تعداد دانش آموزان درکلاسهای درس دارای بهره های گرمایی نهان بزرگتری هستند . سی دانش آموز معادل Btu/hr 600 گرمای نهان تولید می کنند که رطوبت نسبی کلاس درس را به اندازه 5 % افزایش خواهد داد . اگر باید رطوبت نسبی 50% حفظ و تثبیت گردد انگاه هوای تغذیه باید 6gr/lb خشک تر بوده و یا نقطه شبنمی معادل 2/52 درجه فار نهایت داشته باشد .بسیاری از مهندسان برای انجام محاسبات حجم هوا در مناطق از نرم افزارهای کامپیوتری استفاده میکنند .ولی در هر حال اگاهی عمیق از فرایندهای سایکرومتریک وچگونگی وارد کردن اطلاعات بر نتایج حاصله تأثیر گذارند .
دمای هوای خروجی از کویلهای سرمایشی در سیستمهای مرکزی معمول 55 در جه فارنهایت می باشد . این رقم با توجه به دمای طراحی نقطه شبنم محیط ( 75 درجه فارنهایت ) و رطوبت نسبی 50%به دست آمده است . هوایی که تا به این حد سرد می گردد ، نسبت رطوبت مناسب برای شرایط معمول طراحی را خواهد داشت . گرمای حاصله از بادزنهای واحد های مکنده باعث گرم شدن هوای خروجی تا 57 درجه فارنهایت می شود و در نتیجه 18 درجه اختلاف دما یا ΔT برای جذب بهره های گرمایی محسوس فضا باقی می ماند. کاستن از دمای خوای تغذیه و رساندن آن به 50 درجه فارینایت (از کویل)و 52 درجه فارینهایت ΔT را به 23 درجه فارینهایت می رساند و در این حالت برای حصول نتیجه یکسان با وضعیت فوق به حجم هوایی 20% کمتر احتیاج خواهد بود که هزینه های اولیه کانال کشی را کاهش خواهد داد . صرفه جویی حاصله از اسب بخار بادزنها معمولاً افزایش مقدار سرمایش لازم را تحت الشاع قرار مکی دهد . طراحی برای دمای بهینه هوا طراحان را از برخورد با مشکلات و پیچیدگیهای طراحیهای هوای سرد دور ساخته و در ضمن کانال کشی کوچک تری را در سقف دارد علاوه بر کنترل بهتر رطوبت زنی ، هزینه کمتری نیز در بر خواهد داشت .
تجهیزات سیستمهای مرکزی
هوا ساز
هوا سازها معمولاً شامل باکسهای مخلوط کن ، فیلترها، کویل گرم کننده و کویل سرمایشی و بخش بادزنها می باشند . هوا سازها در دو نوع داخل ساختمانی و یا برون ساختمانی تولید می شوند . همان طور که عنوان شد هوا سازها عموماً دارای کویل های آب گرم و آبی سرد هستند و برای تغذیه آنها نیاز به چیلر و دیگ می باشد . کویلهای DX در سیستمهای کوچک تر همراه با کندانسور ژهای هوا خنک بکار برده می شوند. ایزوله ساختن هوا ساز از دیگ و یا چیلر موضوع بحث بسیاری از قوانین و مقررات تاسیساتی و تهویه مطبوع محلی است . ویژگیهایی که هوا سازط ها باید برای مدارس دارا باشند عبارتند از ساختار دو جداره دیوار ها ، بادزنهای راندمان بالا ایزوله شده ، دسترسی مناسب به تمامی اجزا و بخشها و به خصوص کویلها و سینیهای تخلیه شیب دار ، هدف در اینجا هوا سازهای قابل سرویس کم صدا و ارائه کننده کیفیت مطلوب هوای داخل ساختمان است . انتخاب هوا ساز ها معمولاً با کمک نرم افزارهای کامپیوتری صورت می گیرد . هوا سازها بخش عمده ای از موتور خانه ها را به خود اختصاص می دهند . طراحان باید ملاحظات بسیاری را مد نظر داشته باشند . باز شدگیهای خروجی هوا و ورودی هوا بیرون باید به اندازه کافی از هم فاصله داشته باشند تا از بروز باز چرخش جلوگیری به عمل آید. هیچ گاه از یک دیوار برای هر دو بازشدگی استفاده نکنید . برداشتن کویلها نیز مسئله قابل تاملی است . کویلها را معمولاً برای سرویسهای عادی چون تمیز کردن از جا خارج نمی کنند اما اگر کویلی به شدت آسیب یده باشد (یخ زدگی ) باید آن را تعویض نمود . بنابراین گاهی اوقات لازم است که کویلها را به هر نحوی از جا خارج سازیم . برخی از هواسازها این امکان را فراهم می آورند که کویلها به صورت عمودی از جا خارج شوند .
هواسازهای عریض وکم ارتفاع فضای بیشتری را بالای خود برای عبور کانالها در اختیار میگذارند درحالیکه هواسازهای کم عرض وبلند فضای کمتری از کف موتورخانه را اشغال کرده ونیز جای کمتری برای برداشتن کویلها خواهند داشت برخی ازتولیدکنندگان سطح مقطع هواساز را بر اساس سفارش ومطابق با مشخصات موتور خانه ها تنظیم می نمایند ارتفاع چگالیده گیری نیز باید صحیح باشدچون در غیر این صورت ،هوا ساز پر از آب خواهد شد .
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 16 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 24 |
زباله به مواد زاید جامدی گفته می شود که عمدتاً به واسطه فعالیت انسان در بخشهای کشاورزی، صنعتی و شهری تولید می شوند.
انسان انواع مواد را با سختی از طبیعت به دست می آورد و به آسانی تبدیل به زباله کرده و به طبیعت باز می گرداند. در گذشته زباله ها در دوری تکوینی ایجاد و تبدیل میشدند؛ اما امروزه دیگر امکان چنین دوری وجود ندارد، زیرا میزان زباله ها بیش از آن است که تجزیه و تبدیل آنها در یک دوره زمانی مناسب ممکن باشد.
در یک زیست بوم بکر و دست نخورده، مواد قابل تجزیه زباله ها به وسیله باکتریها تجزیه شده مجدداً توسط موجودات و گیاهان مورد استفاده قرار می گیرند. یک اجتماع پر جمعیت انسانی به اندازه ای زباله تولید می کند که تجزیه طبیعی آنها در محیط غیر ممکن است. بعضی از زباله ها نیز اصولاً در طبیعت غیر قابل تجزیه هستند. بنابراین، افزایش زباله ها به مقدار زیاد باعث آلودگی زمین، هوا و آب می شود.
انباشت زباله ها موجب زشتی محیط نیز می شود و همچنین تولید بوهای نامطبوع از مواد آلی موجود در زباله ها در اثر نشو و نمای موجودات بیماری زای ذره بینی از مشکلات دیگری هستند که توسط زباله ها به وجود می آیند. گفتنی است که گردآوری زباله ها در فضای آزاد و سوزاندن آنها باعث تخریب محیط زیست میشود.
یکی از راه های پیشگیری از خطرات زباله در محیط زندگی، دفن بهداشتی آن است. در انتخاب محل دفن زباله باید شرایطی را در نظر گرفت که عبارتند از: پستی و بلندی، موقعیت سطح آبهای زیرزمینی، مقدار بارندگی، نوع خاک و سنگ و موقعیت منطقه دفن زباله در ارتباط با شبکه جریان آبهای سطحی و زیرزمینی. بهترین محل برای دفن زباله مناطق خشک است، زیرا در این گونه مکان ها شیرابه اندکی به وجود می آید و شرایط دفن نسبتاً ایمن است.
مگس ها برای تخم ریزی به مواد در حال فساد و تجزیه جلب می شوند. رشد تخم و لارو (کرمینه) مگس ها بستگی به میزان مواد غذایی و درجه حرارت زباله ها دارد. در شرایط و درجه حرارت مناسب رشد تخم تا مرحله مگس بالغ در طول 7 تا 8 روز انجام می گیرد. بنابراین مدت ماندن زباله در مرحله جمع آوری و حمل و نقل بایستی کمتر از این مدت باشد.
مجهز کردن ظروف جمع آوری زباله- چه زباله دان های خانگی و چه جایگاههای موقت زباله- به سرپوش و نیز بهداشتی کردن محل دفع زباله می تواند تا حدود 90 درصد موجب جلوگیری از تولید مگس شود. همچنین انباشته کردن زباله ها در فضای آزاد موقعیت مناسبی را برای تکثیر مگس ها ایجاد می کند.
در بسیاری از موارد در زباله های شهری غذا، آب و پناهگاه وجود دارد که برای تولید مثل و ازدیاد جمعیت موش ها بسیار مناسب است.
تخلیه مواد زاید جامد (زباله ها) در محل های نامناسب، به وسیله جریان آبهای سطحی اعم از جویبارها، رودخانه ها و آبهای حاصل از بارندگی، به نقاط مختلف منتقل شده و باعث انتشار آلودگی می شود.
زباله های شهری در آخرین مرحله دفع، به خاک و یا آب منتقل می شوند. مواد موجود در زباله ها در تبادل آب و هوا در خاک اختلال ایجاد می کند.
بر اثر انباشته شدن زباله ها در فضای آزاد و در فصل های گرم سال، گازهایی (مانند CH4. CO2SH2 و CO) تولید می شود که این گازها با وزش باد به فضای شهرها وارد می شوند.
تخلیه زباله در سطح شیار محل دفن و پوشش آن با خاک، و سپس تسطیح و فشردن آن، هوای موجود در میان زباله را به حداقل می رساند و این امر به همراه افزایش درجه حرارت در قشرهای زیرین زباله، موجب نابودی کرمینه (لارو) حشرات و یا عدم تکامل و رشد آنها خواهد شد.
دفن زباله و پوشش سریع و کامل زباله ها پس از تخلیه در محل دفن، باید به طور کامل و صحیح انجام پذیرد تا پرندگان از اجزای زباله ها تغذیه نکنند. جستجوی غذا در میان زباله ها توسط پرندگان موجب انتشار بسیاری از باکتری های مضر در طبیعت می شود.
بسیاری از امراض مثل اسهال های آمیبی و باسیلی، تراخم، حصبه، شبه حصبه، وبا، سل، جذام، طاعون و سیاه زخم به وسیله مگس شایع می شود.
وجود غذای کافی در لابهلای زباله ها زمینه را برای رشد و تکثیر بیش از حد جانوران موذی مانند موش و سگ های ولگرد، گربه و سوسک مهیا می کند.
مگس ها با نشستن روی زباله، مدفوع و کثافات، میکرب های مختلف را به وسیله موهای چسبنده و مژک های فراوان بدن خود جذب می کنند و آنها را از طریق تماس مستقیم با بدن انسان و یا مواد غذایی مورد مصرف انسان، به بدن وی منتقل می کنند و موجب بروز انواع بیماری ها در انسان می شوند.
برای تعیین محل دفن زباله معمولاً دو نکته اساسی دوری از شهر و هزینه حمل و نقل زباله را در نظر می گیرند.
موقعیت محل دفن زباله با توجه به آب های سطحی و زیرزمینی تعیین می شود، نبود رودخانه، قنات، چشمه سار، مسیل و آب های کوهستانی در نزدیکی منطقه دفن، از مهمترین معیارهای انتخاب محل دفن زباله است. بهترین محل ها در مناطق خشک است زیرا امکان آلودگی منابع آبی توسط شیرابه حداقل خواهد بود.
محل دفن زباله نباید نزدیک و یا در جهت بادهای غالب به طرف شهر، روستا، جادههای اصلی و دیگر موسسات و اماکن عمومی قرار داشته باشد.
وجود گازهای تولید شده از زباله همواره مشکلاتی را در محیط اطراف دفن به وجود می آورد. بنابراین استفاده از محل دفن یا اطراف آن برای ساختن ساختمان جایز نیست. همچنین ایجاد مرتع و چراگاه در محل دفن زباله به هیچ وجه درست نیست.
جنس خاک محل دفن باید از نوع رسی و فشرده و بدون رطوبت باشد تا مانع نفوذ شیرابه زباله به مناطق مجاور شود. همچنین پوشش سطح زباله باید از جنس رس باشد و به صورت لایه فشرده رسی زباله را بپوشاند تا زباله از دسترس حشرات، جوندگان و سایر حیوانات به دور باشد و از سوی دیگر نفوذ آب های سطحی به داخل زباله ها و خروج گازهای ناشی از ضایعات را به حداقل برساند.
ماهیت و میزان آلودگی شیرابه تولید شده در یک محل دفن زباله، بستگی به ترکیب زباله، مقدار نفوذ و حرکت آب از درون زباله و مدت زمان تماس آب با این ضایعات دارد.
معادن سنگ یا سنگ هایی که به شدت ترک می خورند و گودال هایی که شن و ماسه آنها خارج شده است جایگاه مناسبی برای دفن زباله نیستند، زیرا آب از دورن آنها به آسانی عبور و نفوذ می کند.
زمین های مرطوب و مانداب ها، مکان های نامناسبی برای دفن زباله هستند. در صورت لزوم باید زمین های مرطوب را زهکشی کرده و سپس زباله ها را دفن کرد.
گودال های رسی چانچه خشک نگه داشته شوند، محل مناسبی برای دفن زباله هستند. زمین های مرتفع جای مناسبی برای دفن زباله است به شرط آنکه مواد غیرقابل نفوذ همچون رس در زیر محل دفن و بالای آن وجود داشته باشد.
جلگه های سیلابی که احتمال غرقاب شدن دوره ای آنها با سیلاب وجود دارد، محل مناسبی برای دفن زباله نیستند.
مهمترین خطر دفن زباله، آلوده شدن آب های سطحی و زیرزمینی توسط آن است. در صورتی که زباله در گودالی دفن شود که آب سطحی در نفوذ به عمق زمین با آن برخورد کند و یا آب زیرزمینی در حرکت جانبی خود با آن تماس پیدا کند، شیرابه به وجود می آید که علاوه بر آنکه یک مایع سمی است، احتمال دارد آلاینده های باکتریایی را نیز با خود حمل کند.
الف- زباله های خطرناک و صنعتی به طور کلی به مواد و یا ترکیباتی کلمه خطرناک نسبت داده می شود که دارای یک یا چند ماده با خواص زیر باشند:
1- مواد قابل انفجار
2- مواد اکسید کننده
3- مواد قابل اشتعال
4- مواد محرک و سوزش آور
5- مواد زیان آور
6- مواد سرطان زا
7- مواد خورنده
8- مواد عفونت زا
9- مواردی که در اثر تماس با آب و هوا قادر به آزادسازی گازهای سمی و یا گازهای خورنده باشند.
ب- زایدات صنعتی به مواد زاید یا ترکیباتی از مواد زاید اتلاق می شود که دارای توان تخریب و یا آسیب به سلامت و بهداشت انسان و یا بیوسفر باشند و چنین موادی دارای یک یا چند خواص زیر باشند:
1- در طبیعت پایدار بوده و از نظر بیولوژیکی غیرقابل تجزیه در محیط باشند.
2- دارای اثر تجمعی و یا تاثیرات مخرب باشند.
3- برای موجودات زنده کشنده باشند.
4- قدرت انبساط بیولوژیکی داشته باشند.
زباله های خاک و نخاله ساختمانی مانند آجر، شن، الوار، سنگ، بتن و…
زباله های خیابانی برگ درختان، لجن آبروها و جوی های خیابانی، زایدات ناشی از هرس درختان خیابانی و…
زباله پارکها، فضای سبز و گورستانها مانند پسماندهای باغبانی، زایدات ناشی از چمن زنی، هرس درختان، شاخ و برگ و… وجود ترکیبات مختلف در زباله های شهری و پسماندهای غذایی و عواملی مانند رطوبت و حرارت، محیط مناسبی را برای رشد، تکثیر انواع و اقسام باکتریها، ویروسها، انگلها و تک سلولی های بیماریزا و برخی حشرات و جوندگان موذی به وجود می آورد.
همین مسئله باعث می شود تا تلنبار کردن غیر صحیح زباله های تولیدی و استفاده از انواع روشهای دفع غیر علمی و غیر مهندسی باعث ایجاد مخاطرات جدی وگاه هجبران ناپذیر بهداشتی و زیست محیطی بشود.
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 94 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 69 |
امروزه با گسترش شهرنشینی و افزایش جمعیت و همچنین توسعه جابجایی افراد و کالاها ین مراکز جمعیتی، اقتصادی و خدماتی در سطح شهرها، استفاده روز افزون از وسایل نقلیه به صورت امری اجتناب ناپذیر درآمده است. در واقع با افزایش قابلیت تحرک انسان، اتومبیل محدودیتهای جغرافیایی را کاهش داده و آزادی انشعاب بیشتری در مورد محل زندگی و کار، برقراری ارتباطات و فعالیتهای اجتماعی و تفریحی برای افراد فراهم نموده است. در عصر حاضر استفاده از وسایل نقلیه به ویژه اتومبیل، به عنوان بخشی جدا نشدنی از زندگی روزمره در آمده است. اما از سوی دیگر، گسترش استفاده از اتومبیل، آثار زیان بار متعددی را نیز بهمراه داشته است. تلفات جانی و خسارات مالی ناشی از حوادث رانندگی، افزایش آلودگی هوا و صوتی، اتلاف زمانهای زیادی در تراکم ترافیک شهرها و آثار سوء روانی ناشی از آن، از جمله پیامدهای منفی توسعه استفاده از وسایل نقلیه موتوری می باشد. در بسیاری از کشورهای جهان دوران ساخت معابر جدید در شهرها به سر آمده و در این کشورها به استفاده بهینه از شبکه معابر موجود تاکید می شود.
که این امر از طریق بهینه سازی و مدیریت ترافیک صورت می گیرد. این مطالعات بمنظور ایجاد ایمنی، راحتی و سهولت تردد وسائط نقلیه و عابرین در محدوده مورد مطالعه انجام گرفت بنحوی که با ارائه طرحها و پیشنهادات کارشناسی در کوتاه مدت و با هزینه نسبتاً کم توسط شهرداری دهندگان قابل اجرا باشد. همچنین مطالعات انجام شده از طریق بازدیدهای محلی و برداشت های کمی و کیفی و بر مبنای بررسی کارشناسی و قضاوتهای مهندسی و ضوابط و استانداردهای معتبر بعمل آمده است.
در این مطالعات ابتدا وضعیت موجود معبر و نواقص و معضلات کنونی آن بررسی میشود و سپس طرحهای فرادست در محدوده این خیابان بررسی شده و در نهایت محصول مطالعات که شامل گزارشات و نقشه هاو طرحهای پیشنهادی می باشد ارائه خواهد شد.
مهندسین مشاور راهیاب کردستان
پریود زمانی |
شمال به جنوب |
جنوب به شمال |
12:15-12:00 |
11 |
9 |
12:30-12:15 |
17 |
11 |
12:45-12:30 |
16 |
31 |
13:00-12:45 |
19 |
24 |
پریود زمانی |
غرب به شرق |
شرق به غرب |
12:15-12:00 |
9 |
9 |
12:30-12:15 |
5 |
6 |
12:45-12:30 |
17 |
9 |
13:00-12:45 |
11 |
14 |
پریود زمانی |
غرب به شرق |
شرق به غرب |
12:15-12:00 |
23 |
37 |
12:30-12:15 |
17 |
35 |
12:45-12:30 |
13 |
27 |
13:00-12:45 |
16 |
28 |
پریود زمانی |
شمال به جنوب |
جنوب به شمال |
12:15-12:00 |
39 |
43 |
12:30-12:15 |
48 |
58 |
12:45-12:30 |
74 |
126 |
13:00-12:45 |
62 |
72 |
پریود زمانی |
غرب به شرق |
شرق به غرب |
12:15-12:00 |
29 |
36 |
12:30-12:15 |
29 |
25 |
12:45-12:30 |
38 |
39 |
13:00-12:45 |
29 |
36 |
مطالعات سرعت نشان می دهد که سرعت 85% آماری وسائط نقلیه در دو مدخل ورودی به میدان در حد km/h50 و بالاتر محاسبه شده است. گرچه در پاره ای از ضوابط فنی و آئین نامه ای اعلام شده چنانچه سرعت وسائط نقلیه بالاتر از km/h50 تشخیص داده شود توصیه گردیده از احداث گذرگاه عرضی عابر پیاده اجتناب شود، با این وصف بنا به وضعیت خاص محل (تقاطع و میدان) و با توجه به موقعیت شهری بودن نیاز به یک گذرگاه ایمن و مطمئن (همسطح ویژه یا غیرهمسطح) بنا به حجم 30 درصدی وسائط نقلیه سنگین، وجود مدارس ابتدایی و تردد عرضی نسبتاً قابل توجه عابرین و مسافرین مشاهده می گردد. حدود 35% عابرین از وضعیت نامنظم تردد در محدوده میدان پیروی می نمایند این موضوع علاوه بر ایجاد احتمال وقوع حوادث و به کرات، موجب تاخیر ها و توقفهای ناگهانی وسائط نقلیه می شود. عرض نسبتاً زیاد خطوط گردشی داخل میدان، عدم کالیبراسیون صحیح سیستم عبوری عابر پیاده موجب گردیده در اکثر نقاط عابرین بصورت ایستاده در سطوح سواره متوقف و اعتنایی به خطرات احتمالی برخورد با وسائط نقلیه نداشته باشند. برای رانندگان نیز هیچگونه علائم عمودی یا افقی بمنظور آگاهی و اعلان خطر وجود ندارد. عابرین پیاده در محلهای گذرگاهها در معرض خطرات جدی بوده، بطوریکه عمدتاً مشاهده می شود بمنظور عبور از سمت شمالی به جنوبی یا بالعکس همواره سعی بر پناه و استفاده اجباری از محدوده داخلی میدان را دارند. با افزایش حجم تردد وسائط نقلیه و سرعت آنها بیم آن رفته که آمار تصادفات و بویژه تصادفها (عابر با وسیله) افزونی یافته و بعنوان شاخصی مهم بر کیفیت تردد میدان (L.O.S) تاثیر منفی اعمال نماید.
گرچه در حال حاضر بواسطه عریض بودن لاین های حرکتی و حجم پائین وسائط نقلیه، سطح کیفی (LOS) میدان در وضعیت مناسبی (B,A) عمل نموده اما استفاده غیر اصولی و منطقی از محدوده و حواشی میدان مانند وجود دکه های ناموزون، وجود دستفروشها در سطوح سواره، توقف غیر مجاز وسائط نقلیه در میدان و شاخه های مرتبط، کاربری نامتعارف اطراف (تعمیرگاهها و…) میل به کاهش سطح کیفی میدان را افزایش داده بطوریکه فاکتورهای فوق الذکر بطور مستقیم و غیرمستقیم تاثیر بسزایی را بر کاهش ایمنی تردد عابرین خواهند داشت.
عبور عابرین پیاده از عرض سواره رو همیشه دردسر آفرین بوده و باعث کندی تردد وسایل نقلیه، کاهش ظرفیت معابر، افزایش تاخیر جریان حرکت (مخصوصاً در میدان و تقاطعها) و همچنین تصادفات وسائط نقلیه با عابرین پیاده می گردد. شایان ذکر است که براساس آمار منتشر شده توسط سازمان پزشکی قانونی کشور، 37 درصد متوفیات ناشی از تصادفات ایران را عابرین پیاده تشکیل می دهند. اولین تصادف وسیله نقلیه که منجر به کشته شدن یک انسان گردید، تصادف وسیله نقلیه با عابر بود و در کشورها نیز اولین قربانی تصادفات یکی از هنرمندان کشورمان بود که هنگام عبور از خیابان در اثر تصادف جان خود را از دست داد. انجام اقدامات لازم بمنظور تامین ایمنی لازم برای عبور این عابرین از یکطرف و ارائه آموزشهای لازم برای عابرین از طرف دیگر باعث شده است که کشورهای توسعه یافته تا حد زیادی بتوانند مقوله ناخوشایند تصادفات عابرین را تحت کنترل در بیاورند، ولی متاسفانه خیابانها و شبکه راههای کشور ما تبدیل به قتلگاهی برای عابرین شده است به نحوی که در سال 1380 در حدود 7300 نفر عابر در اثر تصادفات رانندگی کشته شدند.
بررسی آمار متوفیات ناشی از تصادفات براساس وضعیت متوفی به هنگام تصادف نشان می دهد که عابرین دارای بالاترین درصد در بین سایر گروههای کشته شده در تصادفات می باشد. همچنین موتور سواران بیش از 10 درصد کل فوتی های ناشی از تصادفات را تشکیل می دهند که جای تامل دارد. جدول ذیل تعداد و درصد متوفیات ناشی از تصادفات را براساس وضعیت متوفی به هنگام تصادف در سال 1378 را نشان می دهد.
وضعیت متوفی به هنگام تصادف |
تعداد متوفیات |
درصد متوفیات ناشی از تصادفات براساس وضعیت متوفی به هنگام تصادف |
عابر |
5597 |
2/37 |
سرنشین |
4795 |
9/31 |
راننده |
2732 |
2/18 |
موتورسوار |
1921 |
7/12 |
جمع کل |
15042 |
100 |
بطور کلی گذرهای پیاده به منظور جداسازی زمانی یا مکانی ترافیک پیاده و سواره ایجاد می شود. از این رو مکانیابی و احداث صحیح این تسهیلات نقش مهمی در بهبود ایمنی و گردش ترافیک پیاده دارد. از سوی دیگر، احداث و نگهداری گذرهای پیاده هزینه های قابل ملاحظه ای در بر دارد که خود بیانگر ضرورت مطالعه و بررسی دقیق احداث آنهاست. طبق مشخصات فنی موجود چنانچه عرض سطح سواره بیش از 10 متر باشد باید احداث جزیره میانی مد نظر قرار گیرد. در اینصورت پیاده ها تشویق به عبور از عرض خیابان در دو مرحله خواهند شد. بدیهی است هدف از احداث گذرگاه عرضی همسطح پیاده، اولاً هدایت عابرین از مسیر معین، ثانیاً آگاه نمودن رانندگان از احتمال وجود پیاده در عرض مسیر است. همچنین به واسطه ایجاد تمرکز عابرین در نواحی انتخاب شده موجب کاهش برخوردهای احتمالی بین وسائط نقلیه و پیاده ها می شود. این نکته حائز اهمیت است که گذرگاههای عرضی همسطح باید صرفاً در محلهای مورد نیاز احداث شوند.
طی مطالعات بعمل آمده سرعت نقطهای وسائط نقلیه ائیکه به میدان نزدیک میشوند میزان سرعت 50% آماری و 85% آماری به ترتیب 49 و 67 کیلومتر بر ساعت محاسبه شده اند لذا بجهت اهمیت موضوع عابر موضوع از دیدگاههای مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.
حجم عابر پیاده در ساعت اوج نفر/ ساعت P=583
حجم وسائط نقلیه در ساعت اوج وسیله/ساعت V=1342
- براساس نمودار مربوط به معیارهای پیشنهادی احداث گذرگاه عرضی پیاده نتیجه می شود موقعیت شماره 4 (ابتدای بلوار امام شافعی) گذرگاه از نوع چراغدار تفکیک شده توسط رفوژ میانی توصیه و تاکید می گردد.
براساس میزان حجم عابر پیاده و وسیله نقلیه و همچنین سرعت 85% و 98/5 آماری (نفر/ساعت 583 و وسیله/ساعت 1342 و کیلومتر/ساعت 49 و کیلومتر/ساعت67) و مطابق با جدول نمونه ضوابط پایه موجود در ایالت اوهایو (1981)و اوماها (1971) و سن دیه گو (1971) گذرگاه مربوطه کلیه شرایط لازم بمنظور ایجاد گذرگاه ویژه (کنترل توسط کلیه علائم عمودی و افقی) و گذرگاه فاقد چراغ راهنمایی و نهایتاً احداث روگذر را دارا می باشد. گرچه کلیه پارامترهای ذکر شده جهت تحلیل و نتیجهگیری لازم و تا اندازه ای بنا به شرایط و موقعیت مکانی کفایت می نماید اما بدلیل حساسیت موضوع از روشها و دیگر ضوابط مورد بررسی قرار می گیرد.
از دیگر روشهای تحلیل استفاده از نمونه ضوابط امتیازی (طبقه بندی براساس اولولیت) و مطابق با تحقیقات و نتایج بعمل آمده در ایالات متحده (سیاتل و ماساچوست) می باشد.
نسبت حجم وسایل نقلیه به عابر پیاده :
1342+583 = 1925
VPeak = 1342 veh/h
X = کل ترافیک روزانه
VPeak = (8% تا 10%).X
1342 = (0.08).X X=16,775 veh/h
VPed(peak)= 583
VPed = 4858 حجم عابر پیاده (روزانه)
VVeh+VPed = 16775+4858=21633
از جدول نمره امتیاز : 40
* تصادفات براساس آمار 5 ساله میدان 2 مورد تصادف منجر به جرح وجود داشته است.
نمره امتیاز: 10
* مدرسه ابتدایی موجود می باشد نمره امتیاز : 10
* گذرگاه خط کشی شده در مدرسه موجود نمی باشد نمره امتیاز: صفر
* گذربان بزرگسال مدرسه وجود ندارد نمره امتیاز: صفر
* مسافت دید عرض خیابان = 34متر
34-3.3=30.7
: امتیاز
* جزیره میانی غیرهمسطح امتیاز: 4
18.6+4 = 22.4 امتیاز
IF Total
Result : Total =
براساس روش سیاتل تاکید و اسراسر بر ساخت گذرگاه غیرهمسطح نمی باشد.
* نسبت حجم وسایل نقلیه بر عابر پیاده:
از جدول 40 امتیاز
* تصادفات 10 امتیاز
* گذرگاه خط کشی شده در مدرسه ندارد صفر
* مدرسه ابتدایی دارد 10 امتیاز
* مدرسه راهنمایی یا دبیرستان ندارد صفر
* گذربان بزرگسال مدرسه ندارد صفر
* مسافت دید مسافت دید بواسطه گنبدی بودن محل 5 امتیاز
* عرض خیابان 34/3.3=10.3
امتیاز 2=20.6* 10.3
* جزیره میانی مرتفع دارد 4 امتیاز
* جزیره میانی همسطح ندارد صفر
Total = 89.6 امتیاز کل
IF Total
همانطوریکه ملاحظه می شود در دستور ماساچوست براحداث گذرگاه غیرهمسطح توصیه و تاکید می شود.
1- حجم وسائط نقلیه (V):
الف- روش ویکتوریا:
1342 > 750 OK
ب- روش استرالیا:
1342 > 1000 OK
ج- روش امریکا:
ADT = 10000
16775 > 10000 OK
2- حجم عابر پیاده:
الف- روش ویکتوریا: وجود کودکان جهت عبور OK
ب- روش استرالیا: وجود کودکان جهت عبور OK
ج- روش امریکا: وجود کودکان در ساعت صبح OK
3- سرعت وسائط نقلیه:
الف- ویکتوریا: نامشخص OK
ب- استرالیا: نامشخص OK
ج- امریکا: سرعت 50 km/h OK
4- راه (مسیر):
الف- ویکتوریا: دوطرفه غیرمجزا : P*V
ب- استرالیا: دوطرفه مجزا : P*V
ج- امریکا: K*S*P*V
برای مجزا (دازای رفوژ میانی):
OK
PV2 |
P |
V |
توضیه اولیه |
بزرگتر از 8 10 |
50 تا 1100 |
300 تا 500 |
نردبانی |
بزرگتر از 8 10*2 |
50 تا 1100 |
400 تا 750 |
نردبانی جدا شده |
بزرگتر از 8 10 |
50 تا 1100 |
بزرگتر از 500 |
چراغدار |
بزرگتر از 8 10 |
بزرگتر از 1100 |
بزرگتر از 300 |
چراغدار |
بزرگتر از 8 10*2 |
50 تا 1100 |
بزرگتر از 750 |
چراغدار جدا شده |
بزرگتر از 8 10*2 |
بزرگتر از 1100 |
بزرگتر از 400 |
چراغدار جدا شده |
1- مقادیر تردد عابر پیاده و وسیله نقلیه، میانگین چهار ساعت اوج هستند.
2- تصمیم گیری در مورد ضرورت تامین یک گذرگاه جدا شده عابر پیاده ممکن است براساس عرض راه صورت گیرد.
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 47 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 103 |
بر خلاف فن های آب رسانی شهری و جمع آوری فاضلاب که تاریخچه نسبتاً طولانی و چند هزار ساله دارند پالایش و تصفیه فاضلاب بصورت امروزی خود، دارای سابقه ی تاریخی کوتاهی می باشد. تنها در نوشته های تاریخی از گفته و فرمانهائی که در پرهیز از آلوده سازی منابع طبیعی آب و به ویژه رودخانه یاد شده است نتیجه گیری می شود که نیاکان ما بجز آگاهی از بدی های آلوده نمودن منابع طبیعی آب، از برخی روش های تصفیه ی طبیعی نیز به طور تجربی و محدود آگاهی داشته اند.
نخست از حدود یکصد سال پیش که رابطه ای میان اثر باکتری ها و میکروب های بیماری زا در واگیری و شیوع بیماری آشکار گشت، انسان بفکر پاکسازی آب های آلوده افتاد. به عبارت دیگر فن تصفیه ی آب و فاضلاب در روند امروزی خود بیشتر در اثر پیشرفت علم زیست شناسی و پزشکی بوجود آمده است. پرداختن و توجه به این فن از آنجا آغاز گشت که به تدریج برای جلوگیری از آلوده شدن منابع طبیعی آب و به ویژه رودخانه ، ورود فاضلاب به این منابع ممنوع اعلام گردید. این جلوگیری ها نیاز به تصفیه فاضلاب و تکامل روش های آنرا ایجاب نمود. با گذشت زمان و به ویژه پس تر جنگ جهانی دوم، در نتیجه ی توسعه شهرها و صنایع، خطر آلودگی محیط زیست و درنتیجه نیاز به تصفیه ی فاضلاب با شدت بی سابقه ایافزایش یافت و همزمان با آن روش های بسیاری برای تصفیه ی فاضلاب بررسی، پیشنهاد و بکار گرفته شد.
در تکامل فن تصفیه ی فاضلاب از نظر زمانی، روش های طبیعی جزو قدیمی ترین روش هائی هستند که برای تصفیه بکار گرفته شده اند. به ویژه استفاده از فاضلاب برای آبیاری در کشاورزی به علت خاصیت کودی آن از یکصد سال پیش تاکنون در کشورهای اروپائی متدوال بوده است.
از دهها سال پیش تاکنون دریاچه های تثبیت و تصفیه ی فاضلاب در کشورهای اروپائی مورد استفاده قرار گرفته اند.
تصفیه فاضلاب در ایران
در ایران از زمانهای بسیار دوری لجن بدست آمده از چاههای جب کننده ی فاضلاب به عنوان کود کشاورزی بکار گرفته می شده است. ولی در تمام این روش ها بیشتر تکیه بر بازیابی از مواد کودی فاضلاب بوده است و نه تصفیه ی آن.در ایران امروز تصفیه خانه های فاضلاب به صورت پیشرفته ی خود سابقه ی تاریخی طولانی ندارند و محدودند به چند تصفیه خانه ی محلی در نواحی شمال تهران که قدیمی ترین آنها تصفیه خانه ی صاحبقرانیه می باشد که در سال 1340 شروع بکار کرده است. از نظر بزرگی مهمترین تصفیه خانه ها، تصفیه خانه های اصفهان می باشند که قدیمی ترین آنها در سال 1345 شروع بکار کرده است. جدول شماره ی (0-1) نام برخی از تصفیه خانه های فاضلابی که درسال 1376 مشغول بکار بوده اند را در شهرهای ایران نشان می دهد. با توجه به اعداد این جدول، جمعیت زیر پوشش تصفیه خانه های فعال در سال نامبرده در اصفهان حدود 70% و در تهران کمتر از 3% بوده است.
هدف از تصفیه ی فاضلاب
در تصفیه ی فاضلاب هدف های زیر مد نظر می باشند:
الف- تامین شرایط بهداشتی برای زندگی مردم- فاضلاب های شهری همیشه دارای میکروب های گوناگونی می باشند که قسمتی از آنها را میکروب بیماری زا[1] تشکیل می دهند ورود فاضلاب تصفیه نشده به محیط زیست و منبع زیست و منبع های طبیعی آب، چه آنهائی که در زیر زمین قرار دارند، موجب آلوده شدن این منبع ها به میکروبهای بیماری زا می گردد و در اثر تماس انسان با این منبع ها خطر گشترش بیماری ها میان مردم به وجود می آید:
ب- پاک نگهداری محیط زیست- وارد نمودن فاضلاب های تصفیه نشده به محیط زیست موجب آلودگی این محیط شده که بجز خطرهای مستقیمی که برای بهداشت مردم دارد، نتایجی دیگر از قبیل ایجاد مناظر زشت، بوهای ناخوشایند و سرانجام تولید حشرات بخصوص مگس و پشه را بهمراه دارد. این حشرات خود وسیله ای برای جابجا شدن میکروب های بیماری زا و آلوده سازی محیط زیست با این میکروب ها می باشند.
ج- بازیابی فاضلاب- با توجه به اینکه مقدار نمک های معدنی محلول در فاضلاب به مراتب کم تر از آب دریاهای آزاد می باشد و فاضلاب جزو آب های شیرین ولی آلوده به حساب می آید، استفاده دوباره از فاضلاب تصفیه شده به جای آب شیرین جهت آبیاری کشاورزی به مراتب ارزان تر از شیرین سازی آب دریاهای شور می باشد. این مسئله در ایران که در بسیاری از نقاط آن مردم با کمبود آب شیرین مواجه هستند، می تواند در مصرف آب شیرین مورد استفاده در آبیاری کشاورزی رفه جوئی نماید.
کاربرد دوباره فاضلاب تصفیه شده جهت آبیاری کشاورزی بجز صرفه جوئی در مصرف آب شیرین به علت وجود مواد کودی در فاضلاب تصفیه شده می تواند منبع غذائی خوبی برای گیاهان تقویت کشتزارها گردد.
در اینجا لازم به تذکر است که بکار بردن فاضلاب خام و تصفیه نشده جهت آبیاری کشاورزی مشکلات زیادی در بر دارد، تا جائی که غالباً استفاده از این گونه فاضلاب ها را غیر ممکن می سازد. در هر صورت برای رسیدن به نتایج خوب در کاربرد دوباره فاضلاب در کشاورزی نیاز به مطالعه بررسی و برنامه ریزی کاملی هست.
د- تولید کود طبیعی- لجنی که از تصفیه زیستی فاضلاب بدست می آید دارای مقداری زیاد ترکیبات شیمیایی نظیر نیتراتها، سولفات ها و فسفات ها می باشد که ارزش کودی برای رشد گیاهان دارند. برای افزایش قابلیت جذب این لجن آنرا در یک سلسله عملیاتی با کودهای گیاهی که از باقی مانده برگ و ساقه درختان تشکیل شده اند و یا با کود های حیوانی مانند مدفوع حیواناتی هم چون گاو گوسفند بهم آمیخته و مدتی آنرا بحالت خود می گذارند و سپس به صورت کود طبیعی بکار می برند.
ه- تولید انرژی- همانگونه که بعداً در این کتاب گفته خواهد شد، نزدیک به 70 درصد گازهای تولید شده در انبارهای هضم لجن را گاز متان تشکیل می دهد که ارزش سوختی آن در حدود ارزش سوختی گاز شبکه شهری می باشد. در تصفیه خانه ها می توان با سوزانیدن آن و گرم کردن دیگهای بخار، گرمای مورد نیاز یکان های تصفیه خانه را تامین نمود. حتی در تصفیه خانه های بزرگ این گاز را جمع آوری کرده و با استفاده از توربین های گازی، ژنراتور برقی را بحرکت در آورده و تولید برق می کنند.
مراحل تصفیه فاضلاب
فرایند پالایش یا تصفیه فاضلاب را معمولاً به سه مرحله تقسیم می نمایند.
مرحله یکم- این مرحله بنام تصفیه مقدماتی نامیده می شود و شامل است بر تصفیه فیزیکی از قبیل آشغال گیری، دانه گیری، ته نشینی مواد معلق، و بالاخره خشک کردن و دفع لجن.
مرحله دوم-مرحله دوم تصفیه فاضلاب یا تصفیه ثانوی شامل است بر تصفیه زیستی با استفاده از باکتری های گوناگون هوازی موجود در فاضلاب و تصفیه زیستی با استفاده از باکتری های بی هوازی برای تصفیه فاضلاب و لجن. راهبری تأسیسات تصفیه ثانوی نسبت به مرحله یکم نیاز به صرف انرژی و هزینه بیشتری دارد.
مرحله سوم- این مرحله که تصفیه پیشرفته و یاتصفیه نهائی نیز نامیده می شود، شامل است بر زلال سازی و کاربرد یک یا چند روش از تصفیه تکمیلی زیر:
- ادامه فرایند نیترات زدائی.
- گذرانیدن فاضلاب از صافی های ماسه ای و یا صافی های بسیار ریز گذر[2]
- استفاده از کربن فعال[3]
- نمک زدائی با روش تعویض ین[4]
- روش اسموزی وارونه [5]
- در برخی موارد و بسته به نوع مصرف پساب کلر زدائی و جز آن...
دراینجا لازم به گفتن است که گند زدائی فاضلاب هنگام بیرون آمدن از تصفیه خانه(پساب) ، فرایندی است اجباری و باید درهر حالتی که تصفیه خانه طرح شده باشد اجرا گردد.
درصورتی که تمام تأسیسات یک تصفیه خانه به درستی کار کنند، می توان در مرحله دوم تصفیه آلودگی فاضلاب را 90 تا96 درصد کاهش داد و این کاهش آلودگی برای برقراری ظوابط لازم جهت دفع فاضلاب به منبع های طبیعی آب، حفظ بهداشت و پاک نگه داشتن محیط زیست کافی است. ولی در صورتی که بخواهیم از فاضلاب تصفیه شده برای آبیاری فضاهای سبز درون شهرها استفاده کنیم، یک تصفیه پیشرفته که مرحله سوم را تشکیل دهد، لازم می باشد.
در موارد استثنائی که منبع های طبیعی آب قدرت تصفیه خود بخودی فاضلاب را داشته باشند، پس از مطالعات کامل حتی ممکن است تنها به تصفیه مقدماتی نیز اکتفا نموده و بقیه فرایند تصفیه را به عهده طبیعت واگذار نمود.
به علت اینکه از یک سو امروزه درتصفیه خانه های فاضلاب شهری در ایران از سومین مرحله تصفیه استفاده نمی شود و از سوی دیگر تأسیسات تصفیه پیشرفته و یا سومین مرحله تصفیه فاضلاب بسیار پرهزینه می باشد، نویسنده از گفتگو در جزئیات و ظوابط طراحی یکان های این مرحله در این چاپ از کتاب خود داری می نماید. در صورتی که نیاز به این گونه تصفیه در آینده برای کشور احساس گردد، درتجدید نظرهای بعدی بخش مجزائی در این مورد به کتاب افزوده خواهد شد.
کیفیت فاضلاب در طرح تصفیه خانه
برای طراحی یک تصفیه خانه، فاضلاب را باید از دو دید کمی و کیفی بررسی نمود.
چنانکه در جلد یکم این کتاب ملاحظه گردید 49 ، مقدار فاضلاب بسته به شرایط اقلیمی و مساحت فضای سبر موجود در شهر تنها بخشی از آب مصرف شده یک شهر را در بر می گیرد. ضریب تبدیل آب مصرفی به فاضلاب در شهرهای ایران را می توان 50 تا80 درصد انتخاب نمود.در مقابل ممکن است حدود 10 تا30 درصد دبی فاضلاب خانگی را به صورت فاضلاب های غیر مجازی مانند آب های سطحی ناشی از بارندگی به فاضلاب خانگی افزود. همچنین بای دمقدار نشت آب های زیرزمینی رابه شبکه گرد آوری فاضلاب مورد توجه قرار داد. مقدار نشت آب زیر زمینی و آمیخته شدن با فاضلاب خانگی بسته به عمق سطح آب زیر زمینی، نوع زمین و نوع لوله های گرد آوری فاضلاب می تواند بین 10 تا 100 درصد ماکزیم دبی فاضلاب خانگی تغییر نماید.
در طراحی یکان های گوناگون تصفیه خانه فاضلاب و محاسبه مدت زمان توقف فاضلاب در آنها، باید نوسان های تولید فاضلاب در شهر نیز مورد توجه قرار گیرند. ضریب ماکزیمم و مینیمم جریان فاضلاب بسته به بزرگی و کوچکی شهر یعنی به شمار جمعیت از یک سو و ظرفیت کانال های گرد آوری و طول آنها از سوی دیگر متفاوت می باشد. چون در جلد یکم این کتاب در مورد تعیین مقدار فاضلاب توضیحات مفصلی داده شده است، در این جلد از کتاب از گفتگوی دوباره در این مورد خود داری می شود و تنها متذکر می گردد که به علت دوری تصفیه خانه کاسته می شود، بنابراین حتی الامکان باید عددهای کوچکتری برای ضریب ماکزیمم و عددهای بزرگتری برای ضریب مینیمم انتخاب نمود. این موضوع به ویژه برای یکان هائی که در انتهای تصفیه خانه جای دارند، به علت حجم و خاصیت ذخیره ای که یکان های پیش دارا می باشند، بیشتر اهمیت می یابد.
بجز کمیت فاضلاب، کیفیت آن نیز در طراحی یک تصفیه خانه اهمیت به سزائی دارد. چنانکه بعداً در این کتاب به تفصیل ملاحظه خواهد شد، ابعاد برخی از یکان های تصفیه خانه مانند یکان های تصفیه زیستی با توجه با میزان آلودگی فاضلاب طراحی می شوند. گفتگو در مورد انواع و میزان آلودگی فاضلاب طراحی می شوند. گفتگو در مورد انواع و میزان آلودگی فاضلاب ها در بخش یکم این کتاب انجام می شود.
فاضلاب ها بسته به شکل پیدایش و خواص آنها به سه گروه تقسیم می گردند:
فاضلاب های خانگی، فاضلاب های صنعتی و سر انجام فاضلاب های سطحی:
فاضلاب های خانگی [6]
فاضلاب های خانگی خالص تشکیل شده اند از فاضلاب دستگاهی بهداشتی خانه ها مانند: توالت ها، دستشوئی ها، حمام ها، ماشین های لباس شوئی و ظرف شوئی، پس آب آشپزخانه ها و یا فاضلاب بدست آمده از شستشوی قسمت های گوناگون خانه. خواص فاضلاب های خانگی در سطح یک کشور تقریباً یکسان و تنها غلظت آنها بسته به مقدار مصرف سرانه ای آب در شهرها تغییر میکند.
آنچه در شبکه های گرد آوری فاضلاب شهری، به نام فاضلاب خانگی جریان دارد بجز فاضلاب خانگی خالص دارای مقداری فاضلاب بدست آمده از مغازه ها، فروشگاه ها ، تعمیر گاه ها، کارگاه ها، رستوران ها و مؤسسه هائی مانند آنها نیز می باشد که اجباراً در سطح شهر و به طور پراکنده وارد کانال های گرد آوری فاضلاب می گردند.بنابراین با توجه به نوع و تعداد اینگونه مؤسسه ها ممکن است نوع فاضلاب در شهر تغییر کند.چنین فاضلابی را فاضلاب خانگی ناخالص نیز می نامند.
رنگ فاضلاب[7]- رنگ فاضلاب خانگی نشان دهنده عمر آن است. فاضلاب تازه دارای رنگ خاکستری است. پس از مدتی که فاضلاب گندید و کهنه شد رنگ آن تیره و سیاه می گردد.
بوی فاضلاب[8] - بوی فاضلاب ناشی از گازهائی است که در اثر متلاشی شدن مواد آلی بوجود می آید. بوی فاضلاب تازه قابل تحمل تر از فاضلاب کهنه است. بوی فاضلاب کهنه بیشتر ناشی از گاز هیدروژن سولفوره می باشد که در اثر فعالیت باکتری های بی هوازی و در نتیجه احیای سولفات ها به سولفیت ها تولید می گردد. در صورتی که به فاضلاب هوا و اکسیژن کافی برسد باکتری های بی هوازی از فعالیت باز ایستاده و بجای آنها باکتری های هوازی مواد آلی فاضلاب را تجزیه می کنند و گار کربنیک مهمترین گازی است که از کار این باکتری ها تولید می شود. بنابراین مانند آنچه در تصفیه خانه های فاضلاب رخ می دهد اگر اکسیژن کافی به فاضلاب دمیده شود، فاضلاب بی بو می گردد.
درجه اسیدی[9]- فاضلاب های خانگی خالص وتازه معمولاً حالتی خنثی و یا متمایل به قلیائی دارند. تنها در اثر ماندن و شروع عمل گندیدگی گازهای اسیدی( هیدروژن سولفوره) تولید گردیده و درجه اسیدی فاضلاب کاهش یافته، خاصیت اسیدی پیدا می کند. هرچه درجه گرمای محیط بیشتر باشد عمل گندیدن و تعفن زودتر رخ می دهد. در شرایط نسبتاً متعارفی عمل تعفن سه تا چهار ساعت پس از تولید فاضلاب شروع می شود.
دمای فاضلاب- به علت اعمال زیستی باکتری های موجود در فاضلاب، درجه گرمای فاضلاب معمولاً بیشتر از درجه گرمای آب در همان محیط است. درجه گرمای فاضلاب در سردترین روزهای زمستان غالباً از 10 درجه سانتیگراد کمتر نمی گردد و در روزهای معمولی فاضلاب درجه گرمائی در حدود 20 درجه سانتیگراد دارد.
مواد خارجی در فاضلاب - در فاضلاب همیشه مقداری مواد خارجی به صورت محلول و یا نا محلول و معلق وجود دارد. مقدار مواد خارجی فاضلاب در حدود 1/0 درصد و بقیه آنرا آب تشکیل می دهد نزدیک به نیمی از مود خارجی موجود در فاضلاب، مواد آلی و بقیه آن مواد معدنی می باشد. چنانکه در جدول شماره (1-1) دیده می شود مواد خارجی معلق نیز خود به دو گروه ته نشین پذیر و ته نشین ناپذیر بخش می شوند. در جدول شماره ( 1-1) مواد معلقی ته نشین پذیر نامیده می شوند که پس از 2 ساعت توقف در ظرفی ته نشین شوند.
وزن مخصوص فاضلاب- با توجه به سبک بودن مواد خارجی موجود در فاضلاب و نیز وجود برخی گازهای محلول در آن، وزن مخصوص فاضلاب کمی کمتر از وزن مخصوص آب است و به نزدیک 99/0 تن بر متر مکعب می رسد. در عمل معمولاً وزن مخصوص فاضلاب ر ابرابر آب فرض می نمایند.
موجودات زنده در فاضلاب- بجز مواد خارجی نامبرده در جدول شماره (1-1) همیشه فاضلاب مقداری زیاد موجودات زنده ذره بینی مانند ویروس ها و میکروب ها[10] باکتری ها[11] را به همراه دارد. تنها بخشی کم از این موجودات زنده ممکن است بیماری زا باشند. از این گروه می توان با سیل حصبه[12] اسهال[13] و وبا[14] که جزو باکتری های انگلی هستند را نام برد.
دو گروه دیگر از موجودات زنده موجود در فاضلاب باکتری های هوازی و باکتری های بی هوازی حتی در تصفیه فاضلاب نقشی مثبت و بسیار کمک کننده دارند. شمار موجودات زنده در یک سانتیمتر مکعب از فاضلاب شهری به یک تا چند میلیون عدد نیز می رسد.
فاضلاب های صنعتی [15]
خواص فاضلاب های صنعتی و پس آب کارخانه ها کاملاً بستگی به نوع فرآورده های کارخانه دارد. با توجه با این موضوع مهمترین تفاوتی که می تواند فاضلاب کارخانه ها با فاضلاب های خانگی داشته باشد عبارتند از:
الف- امکان وجود مواد و ترکیب های شیمیایی سمی در فاضلاب کارخانه ها بیشتر است.
ب- غالباً خاصیت خورندگی بیشتری دارد.
ج- خاصیت قلیائی و یا اسیدی زیاد دارد.
د- امکان وجود موجودات زنده در آنها کمتر می باشد.
به عنوان نمونه می توان خاصیت اسیدی را در فاضلاب کارخانه چیت سازی تهران در جدول شماره (1-2) مشاهده نمود.
تنها بخشی از فاضلاب کارخانه ها که تقریباً در تمام کارخانه ها خاصیتی یکسان دارند، فاضلاب بدست آمده از تشکیلات خنک کننده ی آنها است. آلودگی این فاضلاب ها بسته به شماره دفعه هادی که آب برای خنک کردن کارخانه بکار برده شده است متفاوت می باشد و معمولاً آلودگی آنها کمتر از فاضلاب های دیگر می باشد و بیشتر به صورت وجود مواد نفتی و روغن در آنها نمو دار می شود.
در فاضلاب برخی از کارخانه ها مانند کارخانه های بهرد برداری از معادن، کارخانه های فولاد سازی و کارخانه های شیمیایی بیشتر مواد خارجی را مواد معدنی تشکیل می دهند، در صورتی که در برخی مواد خارجی در فاضلاب، مواد آلی هستند. بنابراین بررسی در مقدار مواد خارجی موجود در فاضلاب های صنعتی باید در هر مورد با توجه به مشخصات کارخانه بعمل آید. درجه آلودگی این فاضلاب ها می تواند چندین برابر و حتی ده ها برابر آلودگی فاضلاب های خانگی باشد. در این مورد جدول شماره (1-6) نسبت نامبرده را برای برخی از صنایع نشان می دهد.
فاضلاب های سطحی[16] ( آب های سطحی )
فاضلاب های سطحی ناشی از بارندگی و ذوب یخ ها و برف های نقاط بلند هستند. این فاضلاب ها به علت جریان در سطح زمین و تماس با آشغال ها و کثافت های روی زمین و شستن سطح خیابان ها و پشت بام ها آلوده شده و مقداری مواد آلی و معدنی در آنها وجود دارد. از این رو در شروع بارندگی درجه آلودگی فاضلاب های سطحی زیاد و پس از پاک شدن سطح های بارش، مقدار آلودگی آنها کاسته می شود.
بیشترین بخش مواد خارجی را در این فاضلاب ها مواد معدنی مانند ماسه و شن تشکیل می دهند که در اثر شستشوی خیابان ها وارد فاضلاب می شوند. بجز آن پس مانده ذرات گیاهی و حیوانی و مواد نفتی و دوده، بخش های دیگری از مواد خارجی موجود در آب های سطحی را تشکیل می دهند.
چنانکه در جدول شماره (1-2) نمودار است آب های سطحی که در برخی از جوی های سنتی تهران جریان دارند دارای درجه آلودگی زیاد و حتی بیش از فاضلاب های خانگی هستند.
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 85 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 129 |
فصل اول
1-1-اهمیت موضوع پژوهش و پیشینة آن
آلودگی محیط زیست یکی از بزرگترین، یا حتی بزرگترین و حادترین معضل جهان امروز است. آسیبهای بیشمار ناشی از آلایندههای گوناگون بر سلامتی انسان، زیست بومها و انواع موجودات زنده، توجه دانشمندان و محققان نقاط مختلف دنیا را به خود جلب نموده است. اهمیت این موضوع به حدی است که این دهه را دهة محیط زیست نامگذاری کردهاند تا تأکید بیشتری بر جدی بودن مساله آلودگی محیط زیست و لزوم توجه به آن و ضرورت یافتن راهکارهایی جهت جلوگیری از افزایش این مشکل باشد.
در سال 1803، مالتوس، بزرگترین معضل بشریت را کمبود مواد غذایی دانست و هشدار داد که با توجه به روند فزایندة افزایش جمعیت کره زمین، به زودی به جایی خواهیم رسید که غذای کافی برای تغذیه همه انسانهای ساکن این کره وجود نخواهد داشت و امروز شاهدیم که طبق گزارشهای سازمان ملل، 800 میلیون گرسنه در جهان وجود دارند که قادر به بدست آوردن غذای مورد نیاز خود نیستند. بعد از مالتوس، عدهای دیگر که خود را نئومالتوسیان نامیدند، آلودگی محیط زیست را معضلی بزرگتر و جدی تر از مساله کمبود مواد غذایی دانستند، و متاسفانه، اخبار تکان دهندهای که در این زمینه بدست آمده و میآید این حقیقت تلخ را تایید می کند. برخی از اخبار و آمارهای ارائة شده از سوی سازمانهای معتبر جهانی را از نظر میگذرانیم:
● در شهرهای بزرگ جهان، روزانه صدها نفر جان خود را در اثر آلودگی هوا از دست میدهند. پژوهشهایی که در 15 شهر بزرگ اروپا انجام شده است نشان میدهد که آلودگی هوا در شهر لیون فرانسه سبب مرگ زودرس 30 تا 50 نفر در روز میشود و در پاریس، 260 تا 350 نفر هر روز بر اثر بیماریهای قلب و عروق ناشی از آلودگی هوا میمیرند. محققان دانشگاه هارواد دریافتهاند که میزان مرگ و میر در شــــهرهایی که بیش از استانداردهای مجاز با آلودگی هوا مواجهند حدود 20 درصد بیشتر از شهرهای دارای هوای غیرآلوده است و میزان بیمارهای قلبی در شهرهای صنعتی، حدود 30 درصد بیشتر از سایر شهرهاست.
● گزارشی از صندوق محیط زیست بانک جهانی حاکی است که ســـالانه 800 هزار نفر در جهان بر اثر بیماریهای تنفسی، قلبی و سایر بیماریهای ناشی از آلودگی هوا جان خود را از دست میدهند.
● نازایی، اختلالات نوزادان، کمخونی، نارساییهای حاد کلیوی، اختلالات کبدی، دردهای شدید شکمی، بیماریهای چشمی حاد و بعضاً کوری، مشکلات تیروئیدی، افزایش فشار خون، سکته، فلج، اختلالات حافظه، پایین آمدن بهره هوشی، عدم تمرکز و انواع ناراحتیهای روحی و روانی از جمله افسردگی، اضطرابهای شدید، تنشها و غیره ،از عواقب انتشار وسیع آلایندهها در جهان میباشند.
●آلودگی محیط زیست منجر به بروز عظیمترین و فاجعه آمیزترین انقراض بزرگ تاریخ حیات شده است…. حیات در طول تاریخ طولانی خود، از بیش از سه میلیارد سال پیش، شاهد پنج انقراض عظیم بوده است که به ترتیب در اواخر دوران های اردوویسین، دونین، پرمین، تریاس و کرتاسه رخ دادند. در هر یک از این پنج انقراض عظیم، تنوع زیستی و تعداد گونههای زیستی تا حد زیادی کاهش یافت و گاه چند میلیون سال طول میکشید تا تنوع زیستی دوباره بهبود حاصل کند و غنای خود را بازیابد. مشهورترین آنها، انقراض پنجم بود که در آخر دورةکرتاسه رخ داد و باعث نابودی نسل دایناسورها شد. ولی این انقراض، مخربترین انقراض عظیم تاریخ خلقت نبود، بلکه فجیعترین آنها انقراض ششم است که به دست انسان آغاز شده و بسیاری از دانشمندان احتمال دادهاند که علاوه بر بسیاری از گونههای گیاهی و جانوری، منجر به نابودی نسل بشر نیز خواهد شد. وجود مقادیری از انواع آلایندهها از جمله آفت کشها و سموم شیمیایی در شیر انسان، احتمال این فرض را افزایش داده است.
● آلودگی محیط زیست و گرمایش ناشی از آن، یک سوم زیستگاههای طبیعی جهان را تا آخر این قرن بطور اساسی دچار اختلال میکند و تمامی گونههای زیستی که امکان مهاجرت سریع، با سرعتی بیش از روند تخریب را ندارند و یا زیستگاههای آنها منحصر به فرد است محکوم به نابودی خواهند بود.
● طبق فهرست قرمز ارائه شده از سوی IUCN (اتحادیه بینالمللی حفاظت از طبیعت و منابع طبیعی) در سال 2002، 5714 گونه از گیاهان و 5453 گونه از جانوران جهان با خطر انقراض مواجه هستند و از این میان، 928 گونه از گیاهان دولپهای، 79 گونه از تک لپهایها، 17 گونه از مخروطیان، بیش از 22 گونه از نهانزادان آوندی، 181 گونه از پستانداران، 182 گونه از پرندگان، 55 گونه از خزندگان، 30 گونه از دوزیســــتان، 257 گونه از ماهیان، 46 گونه از حشـرات و 222 گونه از نرمتنان در شرایط بسیار حاد و بحرانی به سر میبرند. و البته این ارقام از میان گونههای شناسایی شده است و مسلماً گونه های فراوانی وجود دارند که بدون اینکه حتی شناسایی شده باشند در حال نابودی هستند ، چنانکه گفته میشود حدود 90 درصد از گیاهان جنگلهای جادهای هنوز مورد مطالعه و بررسی قرار نگرفتهاند و چه بسا بتوان از آنان، داروهایی ارزشمند برای بیماریهای غیرقابل درمان امروز بدست آورد.
●جنگلهای حارهای که با تنوع زیستی فوقالعاده غنی، حداقل دو پنجم گونههای گیاهی و جانوری دنیا را در خود جای دادهاند با روندی بسیارسریع، حدود بیست میلیون هکتار در سال، در حال تخریب هستند.
● طبق آمار دیگری از سوی IUCN، در حال حاضر بیش از 5715 گونه زیستی در قاره آسیا، 5643 گونه در قاره آمریکا، 3822 گونه در آفریقا، 1483 گونه در اروپا، 1663 گونه در استرالیا و 27 گونه در قطب جنوب در خطر انقراض قرار دارند…. و این گنجینة ارزشمند و بی بدیل حیات است که حدود 5 میلیارد سال به طول انجامیده تا به غنای امروزی رسیده است: تنوع زیستی .
…و اخبار هولناکی از این قبیل ، فراوانند.
یک زیستشناس میگوید: «معدنچیان برای اطلاع از وجود گازهای مهلک، از قناریهای استفاده میکنند؛ مرگ قناریها برای آنها هشداری است مبنی بر وجود گازهای کشنده. و اکنون ما نیز باید چنین هشدارها و اخطارهایی را از اجساد دلفینها و شیرهای دریایی مرده بر سواحل، پرندگان بیجان افتاده بر زمین ، و جنگلهای نابوده شده دریافت داریم و پیش از آنکه خیلی دیر شود چارهای جدی بیندیشیم. مرگ گونهها هشداری است برای گونة Homo sapiens (انسان خردمند)! … »
معضل بزرگ آلودگی محیط زیست، از زمانی آغاز شد که بشر به صنعت و بهرهبرداری بیرویه از طبیعت و منابع طبیعی روی آورد و رابطة همزیستی و مسالمتآمیز، متعادل و دو جانبة خود با محیط زیست و سایر موجودات زنده را به رابطهای یکطرفه و متعادل تبدیل کرد و طی مدت زمانی کوتاه، تغییراتی هنگفت و فشاری عظیم و غیر قابل تحمل بر محیط زیست وارد آورد. این فشار به حدی بود که طی سالهای 1970 تا 1995، یک سوم منابع طبیعی زمین نابود شدند، آبها، خاکها و هوا در سراسر کره زمین به انواع آلایندهها آلوده شدند و بسیاری از زیستگاههای طبیعی دچار تخریب گردیدند. فعالیتهای بشر در دههای اخیر منجر به ورود میلیونها تن مواد آلاینده به اتمسفر شده است، و این روند آلودگی همچنان ادامه دارد. در حال حاضر، آلایندههای حاصل از فعالیتهای مختلف انسانی اعم از فعالیتهای صنعتی، نقل و انتقالات، کشاورزی، دفع فاضلابها و غیره، به نحو گستردهای در سراسر کرة زمین انتشار یافتهاند و موجب صدمات شدید بر سلامتی انسان، محیط زیست او و منابع طبیعی او میگردند. طبق محاسبهای که در ایالات متحده امریکا انجام شده است، خسارات مالی وارد بر گیاهان زراعی و تزئینی و انواع محصولات گیاهی در اثر آلودگی هوا به تنهایی بیش از یک میلیارد دلار برآورد گردیده است.
مساله آلودگی محیط زیست و تاثیر آلایندههای ناشی از فعالیت انسان بر محیط، از قرنها پیش مورد توجه بوده است. جان ایولین، نویسندة انگلیسی، در کتابی که در سال 1661 منتشر کرد، برخی از ابتداییترین صدمات ناشی از آلوگی هوا بر گیاهان را ذکر کرد و به شرح مشکلات رویشی گلها و درختان میوه در هوای آلوده به دود زغال سنگ انگلستان پرداخت. ایبسن در نروژ نیز مساله قابلیت جابجایی و انتشار آلایندهها در مقیاس وسیع و در سراسر جهان را مطرح کرد و نوشت: «مه دود حاصل از سوخت زغال سنگ در انگلستان، به صورت بارانی دودهای و آلوده بر سراسر جهان خواهد بارید.»
در زمینة آلودگی محیط زیست، مسالة آلودگی هوا بخصوص مبحثی بسیار قابل توجه و پراهمیت است، زیرا هوا قادر است در مسافتهای طولانی جا بجا شود و آلایندهها را در سراسر جهان منتشر کند. علاوه بر این، بسیاری از آلایندههای محیط زیست ابتدا در هوا وجود دارند و سپس از آنجا به زمین آمده، و منجر به آلودگی آبها و خاکها میگردند.
تا قبل از دهة 1940، آلایندههای عمده هوا، دیاکسید گوگرد و ذرات ریز بودند، در حالیکه امروزه طیف وسیعی از انواع آلایندههای گوگردی، نیتروژنی، فلوئوریدی، فلزی و غیره، با غلظتهای زیاد در هوا و در کل محیط زیست یافت می شوند. صدمات ناشی از دیاکسید گوگرد بر گیاهان از اواسط قرن نوزدهم درمناطق صنعتی وشهرهای بزرگ مشاهده گردید. در اروپا سالها تصورمی شد که این آلاینده، تنها آلایندة هواست و صدمات گوناگون مشاهده شده بر پوشش گیاهی به آن نسبت داده میشد،ولی مطالعات گستردهتر ثابت نمود که دی اکسید گوگرد به تنهایی نمیتواند مسوول پیچیدگی و گستردگی صدمات وارد بر گیاهان باشد. از آن زمان، آلایندههای متعدد دیگری مورد شناسایی و بررسی قرار گرفتند و این تحقیقات همچنان ادامه دارند.
متاسفانه در کشور ما، ایران، مطالعات و تحقیقات بسیار اندکی در زمینة آلودگی محیط زیست و اقدامات بسیار کمتری در جهت کاهش آلودگی و یا حداقل جلوگیری از افزایش آن صورت گرفته است. این در حالی است که یکی از آلودهترین شهرهای جهان در آن است. آمارهای ارائه شده، آلودگی هوای شهر تهران را 300-200 میکروگرم در هر متر مکعب برآورد کردهاند که دو برابر میزان آلودگی استانداردهای مجاز جهانی است، در حالیکه میزان آلودگی هوا در بسیاری از شهرهای بزرگ و صنعتی جهان کمتر از استانداردهای مجاز جهانی میباشد، چنانکه میزان آن در شهر لندن، 50 میکروگرم در هر متر مکعب گزارش شده است.
همچنین آمارهای رسمی حاکی از این هستند که سالانه حدود 7000 نفر در تهران جان خود را در اثر آلودگی هوا از دست میدهند. با چنین میزان آلودگی محیط زیست و وخامت اثرات منفی آن، ضرورت انجام پژوهشهای گسترده و وسیع در این زمینه و تلاش جدی جهت دستیابی به راهکارهایی برای مقابله با حادتر شدن این بحران، بخصوص برای ما که در آلودهترین شهر جهان زندگی میکنیم و مستقیماً تحت تاثیر عوارض بسیار شدید، بیماریزا و مرگبار انواع آلایندهها قرار دادیم، ناگفته پیداست.
شواهد مستدلی وجود دارد منبی بر اینکه محیط زیست و انواع اکوسیستمها از زمان آغاز صنعتی شدن جهان در حال تغییرند و از سال 1950، شدت این تغییرات افزایش چشمگیری یافته است. این تغییرات عمدتاً شامل مهار فعالیتهای زیستی انواع گونههای موجودات زنده، کاهش شدید زادآوری آنها و کاهش تولید زیست توده (بیوماس) می باشند. انواع اثرات زیست محیطی گوناگون آلودگی هوا به تدریج در طی سالها شناخته شده اند. به عنوان مثال، اسیدی شدن باران در اثر وجود آلایندههای حاصل از فعالیتهای انسانی در سال 1872 ، و افزایش فلزات سنگین از جمله سرب در بستر مناطق جنگلی از سال 1966 مورد توجه وبررسی قرارگرفت. بررسیها و مطالعات زیستی، شیمیایی، بیوشیمیایی و فیزیکوشیمیایی گوناگونی که طی این سالها انجام گرفت ، ابعاد مختلف و گستردگی انتشار آلایندهها در هوا، آب ها و خاک ها و صدمات متعدد و شدید آنها را بر گیاهان آشکارتر ساختند. در بخش بعد، تعدادی از این آلایندهها و شدت و گستردگی عوارض ناشی از آنها به تفصیل شرح داده خواهند شد.
تحقیقات نشان دادهاند علیرغم برخی اقدامات صورت گرفته در راستای کاهش ورود آلایندهها به محیط در برخی نقاط جهان ، آسیبهای ناشی از آلودگی همچنان ادامه دارند، و این نتیجة بروز اثرات بلندمدت آلایندههایی است که از بیش از یک قرن پیش به مقیاس وسیع و با غلظتهای زیاد وارد محیط زیست گردیدهاند.
تحقیقات متعدد جهانی نشان داده اندکه یکی از موثرترین، پایدارترین و ارزانترین راهکارهای تصفیة محیط زیست و جلوگیری از افزایش آلودگی آن، تصفیة گیاهی محیط زیست (Phytoremediation) است. درمان گیاهی محیط زیست یا بهبود محیط زیست توسط گیاهان، فناوری زیستی جدیدی است که امروزه در نقاط مختلفی از جهان مورد توجه و استقبال قرار گرفته است. در این روش، گیاهان دارای قابلیت جذب آلایندهها به مقدار زیاد و انباشتن آنها در خود (گیاهان Phytoremediator)، در مناطق آلوده کاشته میشوند و با جذب آلایندهها یا تبدیل آنها به فرمهای بیخطر، باعث پالایش محیط زیست در مقیاس وسیع میگردند. برخی از گونههای گیاهی به طور طبیعی دارای این توانایی هستند و برخی دیگر با روشهای مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی و پس از تیمارهای گوناگون، این قابلیت را بدست میآورند، که البته روش اخیر، روشی پرهزینه و مستلزم فرایندهای متعدد و پیچیده میباشد. این فناوری جدید همچنان در حال توسعه است و دانشمندان و محققان در تلاش برای دستیابی به روشهای ارزان قیمتتر و پایدارتر میباشند.
در این پژوهش، دو گیاه عشقه (Hedera colchica) و کلم زینتی (Brassica oleracea) که طبق تحقیقات انجام شده در برخی کشورها، جزء گیاهان تصفیه کنندة محیط زیست شناخته شدهاند، از نظر قابلیت جذب آلایندههای هوا و وجودیاعدم وجود تغییرات آنا تومیکی، فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی ناشی از آلودگی هوا مورد مطالعه قرار گرفتهاند.
در اینجا لازم به ذکر است که مســــاله واکنش یک گیاه در مقابل آلا ینده هاو بروز تغییرات گوناگون درآن ، مسالهای بسیار پچیده است که چنانکه در بخشهای بعدی شرح داده خواهد شد، به عوامل متعدد اکولوژیکی، فیزیولوژیکی، اقلیمی و غیره بستگی دارد. لذا برای نتیجهگیری قطعی در زمینه نحوه واکنش گیاهان نسبت به آلودگی هوا و توانایی آنها در تصفیه محیط، بسنده کردن به یک تحقیق کافی نیست و مطالعات و بررسیهای بسیار بیشتر و گستردهتری مورد نیاز می باشد. در هر حال ، این پژوهش، گامی است هر چند کوچک در راهی بس دراز به سوی یافتن چارهای برای یکی از بزرگترین و حادترین معضلات جهان امروز، و امید است که در این راه، هر گام، گام بعدی را استوارتر و مسیر را روشنتر سازد، انشاءا...
1-2- آلودگی هوا و آلایندهها
1-2-1- انواع آلایندهها
آلهمانطور که قبلاً گفته شد، مساله آلودگی هوا مبحث بسیار مهم و قابل توجهی در زمینه آلودگی محیط زیست است ، زیرا اولاً ) هوا قادر به جابهجا کردن و انتشار آلایندهها در مقیاس بسیار وسیع و گاه جهانی است و ثانیاً) بسیاری از آلایندههای خاک و آب، ابتدا در هوا وجود داشته ، سپس توسط نزولات جوی به این محیطها وارد می شوند و باعث آلودگی آنها می گردند.
به طور کلی، آلاینده به ماده شیمیاییای گفته میشود که اثرات زیست محیطی داشته باشد. مقادیر اندک مواد شیمیایی که اثرات زیست محیطی به دنبال نداشته باشند معمولاً جزء آلایندهها محسوب نمیگردند.
اثر محیطی مواد شیمیایی به دو عامل بستگی دارد:
1) غلظت آنها در محیط
2) میزان دریافت یا جذب آنها توسط موجود زنده
اثرات زیست محیطی آلایندهها بر حسب وسعت محدودهای که اشغال میکنند و تحت تأثیر قرار میدهند به سه دسته تقسیم میشوند:
1) اثرات محلی (Local): در این مورد، اثر محیطی آلاینده بسیار محدود و منحصر به نواحی مجاور و نزدیک به منبع آلودگی ، مثلاً درحد یک جاده میباشد.
2) اثرات منطقهای (Regional): آلاینده در مقیاس نسبتاً وسیع جابهجا میشود و اثرات محیطی گستردهتری نسبت به گروه قبل دارد. باران اسیدی و ازن تروپوسفری از جمله نمونه های این دسته هستند.
3) اثرات جهانی (Universal): در این حالت، آلاینده کل جهان را تحت تاثیر قرار میدهد، مثل تجمع دیاکسید کربن و سایر گازهای گلخانهای در جو کرة زمین و یا اثر تغییرات لایة ازن بر میزان تابش پرتوهای فرابنفش.
آلایندهها از نظر مدت زمان تأثیرگذاری نیز متفاوتند: برخی از این اثرات در نتیجة آزاد شدن ناگهانی مقادیر زیاد آلاینده ایجاد میشوند که ممکن است موجب اثری آنی و کوتاه مدت شود و سپس به تدریج بهبود یافته، به حالت اول بازگردد، در حالیکه بعضی دیگر از اثرات زیست محیطی، نتیجة تجمع غلظت زیادی از آلاینده به طور تدریجی و طی سالها یا حتی دههها میباشند.
در جدول شماره 1، اسامی برخی از آلایندهها همراه با منابع عمدة تولید آنها، اثرات مهم آنها و وسعت و محدودهای که تحت تأثیر قرار میدهند ذکر گردیده است.
آلایندهها میتوانند به حالتهای جامد، مایع و گاز در محیط زیست وجود داشته، منجر به آلودگی شوند. منشأ این مواد ممکن است فعالیتهای طبیعی و یا مصنوعی (انسانی) باشد. منابع عمدة آلودگی مصنوعی یا انسانی عبارتند از: احتراق سوختهای فسیلی از جمله ذغال سنگ، انواع فعالیتهای صنعتی، و تردد وسایل نقلیه. در این میان، سوختن مواد فسیلی از اهمیت بسزایی برخوردار است. تحقیقی که در سال 1977 در ایالات متحده انجام گرفت ، نقش آلودگیهای مصنوعی را در بارش نزولات جوی اسیدی، 65% نشان داد که 55% آن فقط در اثر زغال سنگ بود. منابع طبیعی آلایندهها متنوعند و شامل انواع فعالیتهای زمین شناسی از جمله آتشفشانها، آتشسوزی جنگلها، آزاد شدن انواع گازها در محیط توسط گیاهان، میکروارگانیسمها و سایر موجودات زنده، فرسایش بادی، وغیره میباشند. مواد آلایندة طبیعی از آنجا که به تعادل مناسبی با سایر فرآیندهای طبیعی میرسند طی سالیان دراز، تاثیر منفی چندانی بر اکوسیستم به جای نگذاشتهاند. طبق تحقیق مذکور در بالا، نقش آلایندههای طبیعی در بارش نزولات جوی اسیدی، فقط10% میباشد. درحقیقت، عامل اصلی آلودگی هوا و کل محیط زیست، اضافه شدن میلیونها تن مواد آلایندة اضافی است که توسط انسان و ارد محیط میشود. افزایش قابل توجه میزان اسیدیتة اتمسفر طی دهههای گذشته، عمدتاً در اثر آزاد شدن دیاکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن ناشی از فعالیتهای انسانی است.
آلایندههای هوا به طور کلی به دو دسته تقسیم می شوند: آلایندههای اولیه و آلایندههای ثانویه آلایندههای اولیه عبارتند از مواد ی که توسط فعالیتهای طبیعی یا مصنوعی در مقیاس وسیع و مستقیماً به تروپوسفر رها می شوند. آلایندههای ثانویه موادی هستند که از آلایندههای اولیه در تروپوسفر منشأ میگیرند. آلایندهها ثانویه که حاصل از شیمی اتمسفری هستند میتونند اثرات سمیتری نسبت به آلاینده های اولیه داشته باشند. ازن، پراکسی استیل نیترات (PAN)، اسید نیتریک، اسید سولفوریک، اسیدهای آلی و … از جمله این آلایندهها هستند که میتوانند اثرات زیستمحیطی شدیدی داشته باشند و از آلایندههای اولیهای مثل co, Hc, و به وجود میآیند. آلایندههای اولیه عمدتاً منشأ انسانی دارند ( به خصوص از راه احتراق مواد فسیلی و سوخت اتومبیلها). این مواد همچنین از زمین، گیاهان، تجزیه و تلاشی موجودات زنده، آتشسوزی جنگلها و تخلیه الکتریکی توسط رعد و برقهای شدید رها میشوند. توسعه کشاورزی و استفاده فزاینده از کودهای شیمیایی، آزاد شدن طبیعی برخی از این ترکیبات اولیه با منشأ زیستی یا طبیعی را تغییر دادهاند و بدین ترتیب باعث تغییر در ترکیبات ثانویه و ترکیب اتمسفری نیز شدهاند. هیدروکربنها، اکسیدهای نیتروژن و اشعه خورشید منجر به تشکیل مه دود فتوشیمیایی، همراه با مقادیر فراوانی از اکسیدانتها مثل ازن و PAN میشوند. مونوکسید کربن و متان نیز در تشیل ازن در تروپوســـــفر نقش دارند. مقادیر فراوان ازن، که اپیزودهای ازن نامیده می شوند در مناطق بسیار وسیعی از اروپا، ایالات متحده، ژاپن و بسیاری کشورهای دیگر مشاهده گردیده است. این عوامل دماهای بالا را نیز موجب می شودند ، به خصوص در اواسط و اواخر تابستان . آزاد شدن اکسـیدهای نیتروژن و هیدروکربنهای غیرفلزی یا
N.M.H.C (non metal hydrocarbons)، غلظت ازن و اکسیدانها را در لایههای پائینی اتمسفر (نزدیک به سطح زمین) افزایش دادهاند. معمولاً ازن در ابتدا از استراتوسفر به سمت پایین میآید ومیتواند نقطه شروع اپیزود ازن شود و سپس غلظت آن به وسیلة HC و حاصل از فـعالیتهای انسانی و گاه طبیعی، افزایش یابد و منشأ عواقبی سوء بر محیط زیست گردد.
افزایش آلایندهها، چه آلایندههای اولیه و چه آلایندههای ثانویه، در صورت افزایش بیش از حد مجاز منجر به آلودگی هوا و اثرات منفی بر محیط زیست خواهد شد. به عنوان مثال، ازن در صورتیکه غلظتش در حدود 40 میکروگرم در متر مکعب هوا باشد آلاینده محسوب نمیشود در حالیکه در غلظتهای بالاتر باعث آلودگی هوا میگردد.
در حال حاظر، طیف وسیعی از انواع آلایندهها شامل آلایندههای گوگردی، نیتروژنی، ازن، فلوئور، PAN ، فلزات سنگین و غیره، در محیط زیست پراکندهاند، هگزاکلروبنزن و هگزا کلروسیکلو هگزان در سراسر جهان، حتی در نواحی قطبی، انتشار یافتهاند،وآلایندههای حاصل از فعالیت انسانی به خصوص در جو، گسترش وسیعی پیدا کرده اند. برخی از مهمترین آلایندههای هوا در ذیل معرفی میگردند.
1-2-2- آلایندههای گوگردی
سالانه حدود 6 10×50 تن گوگرد در اثر فعالیتهای انسانی یا مصنوعی به اتمسفر وارد میشود. فعالیت های طبیعی که باعث آزاد شدن گوگرد به اتمسفر میشوند شامل فعالیتهای آتشفشانی، آزاد شدن گوگرد از آب دریا ( به صورت پاشیده شدن ذرات گوگرد به اتمسفر) و فعالیتهای حیاتی میکروارگانیسمهای هوازی و بیهوازی از جمله باکتریها، اکتینومایستها و قارچهای تجزیهکننده میباشد. مجموع گوگرد حاصل از فعالیتهای طبیعی حدود 133 میلیون تن در سال تخمین زده میشود که بیش از 5/2 برابر گوگرد رها شده به جو توسط فعالیتهای انسانی است.
1-2-3- آلایندههای نیتروژنی
آلایندههای اولیة نیتروژنی اتمسفر عبارتند از: آمونیاک، اکسیدهای نیتروژن و نیتراتها. منابع ورود ازت به اتمسفر عبارت است از فعالیت صنایع و سوخت زغال سنگ، کودهای شیمیایی ، رها شدن از اکوسیستمهای طبیعی و همچنین از طریق حیوانات وحشی و اهلی (از طریق فضولات آنها). به طور مثال، حضور حیوانات در یک مرتع میتواند باعث وارد شدن حدود 100 کیلوگرم ازت در هکتار در سال (به شکل آمونیوم) به اتمسفر شود. مقدار ازتی که از طریق فعالیتهای مصنوعی وارد اتمسفر میشود حدود 1012×19 گرم در سال تخمین زده میشود و بر اساس محاسبات موجود، نیتروژن آزاد شده از منابع طبیعی حدوداً بین 15-5/4 برابر بیشتر از فعالیت های مصنوعی است.
1-2-4- ازن
حدود 10 درصد ازن موجود در اتمسفر، در تروپوسفر و مابقی آن در استراتوسفر قرار دارد. مقدار ازن تروپوسفر متاثر از انتقال ازن از استراتوسفر به تروپوسفر، تولید در اثر واکنشهای فتوشیمیایی ترکیباتی مانند Co ،، اکسیژن و غیره، تخریب در اثر واکنش با بعضی رادیکالها و تجزیة فتوشیمیایی میباشد. غلظت ازن به طور طبیعی در سطح زمین حدود 40-20 P.P.b (Part per billion) میباشد و در شرایط وقوع فرایندهای فتوشیمیایی ممکن است تا 300-150 P.P.b هم برسد. بررسی اطلاعات نشان داده است که در طول 100 سال گذشته غلظت ازن در برخی مناطق نیمکره شمالی دو برابر شده است. در مناطق شهری، مهمترین عامل افزایش ازن، فعالیتهای انسان و کارخانجات است . در نتیجة این فعالیتها ترکیبات آلی مانند هیدروکربنها، آلدئیدها و یا ترکیباتی که قادرند رادیکالهای پراکسی تولید کنند به تروپوسفر رها شده و سبب ایجاد واکنشهایی میشوند که در چرخة طبیعی ازن اختلال ایجاد کرده و بدین ترتیب سبب افزایش ازن میشوند. به عنوان مثال، در برخی از شهرهای بزرگ مشاهده شده است که در تعطیلات آخر هفتة تابستانها میزان ازن بیش از سایر روزهای هفته است (که اصطلاحاً اثر آخر هفته نامیده میشود.) این افزایش ازن در نتیجة افزایش تردد وسایل نقلیه میباشد.
1-2-5- فلوئور
آزاد شدن فلوئور به اتمسفر از طریق فعالیت کورههای آجرپزی، کارخانجات تولید کود (بخصوص کودهای فسفاته)، آلومینیوم سازی و انوع فرایندهای ذوب فلزات و سوخت کارخانجات است. در کارخانجات تولید کود فسفر، فلوئور آپاتیت با گرما یا اسید تیمار میشود تا سوپرفسفات بدست آید. فرمهای فلوئور موجود در اتمسفر اغلب به صورت HF و (عمدتاً به صورت گاز) و NaF ، و (اغلب بصورت ذرات کوچک) میباشند. میزان انتشار فلوئور از کارخانجات آلومینیوم حدود 12-4/0 کیلوگرم از یک تن آلومینیوم (بسته به روش استحصال) است. به طور مثال یک کارخانة آلومینیوم با ظرفیت 135 هزار تن در سال حدود 700 تن فلوئور در سال وارد اتمسفر مینماید. غلظت HF در هوای غیرآلوده یک منطقه روستایی حدود 2/0-05/0 میکروگرم در متر مکعب اندازهگیری شده است، درحالیکه این میزان در اطراف کارخانجات به طرز قابل توجهی افزایش مییابد و حتی در نواحی دورتر از کارخانجات آلومینیوم، غلظت فلوئور تا حدود 1 میلیگرم در لیتر نیز گزارش شده است. میزان فرونشـستHF در اطراف کارخانجات ، متفاوت می باشد. مثلاً دراســــترالیا حدود 5/17-75/0 و در آرژانتین حدود 3/70-20 کیلوگرم در هکتار فلوئور به روی گیاهان فرونشسته است. فلوئور به فرم ذرهای معمولاً سمیت کمتری نسبت به فرم گازی آن دارد.
1-2-6- پراکسی استیل نیترات (PAN)
PAN یک آلاینده ثانویه است که تحت تاثیر واکنشهای فتوشیمیایی از مواد حاصل از اگزوز ماشینها و سایر منابع آلودگی ایجاد می شود. تا سال 1956، PAN جزء آلایندههای محیط زیست محسوب نمیشد، تا اینکه در این سال برای اولین بار علائمی به صورت برنزشدگی در سطح زیرین برگها مشاهده شد که در ردیف علائم آلایندههای شناخته شده تا آن زمان نبود . بررسیها نشان داد که این علائم توسط پراکسی استیل نیترات ایجاد میشود. فرمول شیمیایی این ماده است و غلظت آن در برخی نواحی صنعتی میتواند تا حدود ppb 50 برسد. متوسط میزان این ماده حدود ppb 20-10 گزارش شده است.
ترکیبات دیگری از جمله پراکسی پروپیونیل نیترات (PPN)، پراکسی بوتیریل نیترات (PBN) و پراکسی بنزوئیل نیترات (PBZN) نیز در طبیعت ایجاد میشوند که درجه سمیت آن برای گیاهان به صورت PAN در عدم حضور هیدروکربنهای یک وضعیت ثابت به صورت زیر وجود خواهد داشت: از فعل و انفعالات متفاوتی در اتمسفر به وجود میآیند و در حضور هیدروکربنها بخصوص هیدروکربنهای غیراشباع سبب تولید ترکیبات پراکسی استیل نیترات (PAN)، الدئید و ستون میشوند: میزان آزاد شدن هیدروکربنها از منابع طبیعی حدود 106×175 تن و میزان ناشی از فعالیتهای انسانی حدود 106×27 تن گزارش شده است(اسمیت، 1990). در وضعیت عادی، در یک شهر پرترافیک در آغاز صبح افزایشی در غلظت هیدروکربنها و NO دیده میشود، سپس این ترکیبات در معرض نور خورشید قرار گرفته و واکنشهایی انجام میدهند که منجر به تولید ازن و PAN میگردد. در این واکنشها طول موجهای کمتر از 430 نانومتر موثرند. 1-2-7- بارانهای اسیدی مواد آلاینده هوا میتوانند باعث اسیدی شدن pH باران شوند و از طریق آب باران از اتمسفر به خاک و آب وارد شده ، باعث آلودگی آنها گردند. در شرایط طبیعی، pH آب باران تا حدی اسیدی است که این به علت تشکیل حاصل از ترکیب آب و دیاکســید کربن میباشــــــد. pH بارانهای طبیعی حدود 6/5 است. در مناطق ساحلی و یا نواحی که خاکهای آن تا حد زیادی آهکی است ممکن است باران های با pH بالاتر از 7 نیز ریزش کنند. در مقابل ، pH بارانهایی که در نواحی شمال و مرکز اروپا، شمال شرقی آمریکا و حوالی کانادا میبارند حدود 5/5 -3 است که حتی در رگبارهای شدید با pH برابر 3-2 هم اندازه گیری شده است. بارش بارانهای اسیدی عمدتاً به علت وجود اسیدهای نیتریک ، سولفوریک ، ذرات گوگردی و اسید کلریدریک (HCL) است و در کنار اینها وجود نیز بعنوان اسیدی ضعیف مطرح است. غلظت این ترکیبات در بارانهای اسیدی، بسته به منبع آلاینده متفاوت است. به عنوان مثال، در شرق ایالات متحده، اسید غالب بوده ، که حدود 65درصد از کل اسید بارانهای اسیدی را شامل میشود و با 30 درصد و HCL با 5 درصد در ردیفهای بعدی قرار دارند، در حالیکه در غرب آمریکا اسیدنیتریک، بیشترین سهم را در بارانهای اسیدی دارد . به طور کلی اثرات مخرب بارانهای اسیدی حاوی شدیدتر از باران های حاوی نیترات گزارش شده است (گانرسون و ویلارد، 1980). اثرات زیست محیطی مخرب بارانهای اسیدی تا 2000 کیلومتر دورتر از منبع آلودگی نیز مشاهده شده است. بارانهای اسیدی علاوه بر اثرات تخریبی که خودشان به طور مستقیم بر گیاهان و سایر موجودات زنده میگذارند ، شرایطی را به وجود میآورند که به طور غیرمستقیم باعث افزایش تاثیرات مخرب عوامل دیگر نیز می گردند. به عنوان مثال، کاهش pH باعث افزیش قابلیت انحلال فلزات سنگین و افزایش اثرات مضر آنها برای محیط زیست و موجودات زنده میشود. 1-2-8- فلزات سنگین فلزات سنگین شامل فلزاتی از جمله سرب (Pb)، جیوه (Hg)، روی (Zn) ، مس (Cu)، نیکل (Ni)، کبالت (Co)، کروم (Cr)، کادمیم (Cd) وآلومینیوم (AL) هستند که بر حسب میزان نیاز گیاهان به آنها ممکن است ضروری یا غیرضروری باشند. فلزات سنگین از مهمترین آلایندههای هوا و کل محیط زیست هستند که اگر چه میتوانند در مواردی بی ضرر و گاه حتی مفید باشند ولی در مجموع اثرات منفی و مخرب آنها بسیار بیشتر از اثرات خنثی یا مفیدشان است. گفته شده است که در آیندهای نه چندان دور، آلایندههای فلزی، بزرگترین عامل آلوگی محیط زیست، و مسمومیت توسط فلزات،حادترین معضل زیست محیطی خواهد بود. منابع عمده ورود فلزات سنگین به محیط زیست از فعالیتهای انسانی، یا به عبارتی منابع مصنوعی این فلزات، معدنکاری و ذوب فلزات است. در اطراف کارخانجات ذوب فلزات مقادیر زیادی از این فلزات گزارش شده است. و مشاهده شده است که کورههای ذوب سنگ معدن گوگرد نیزمیتوانند باعث آزاد شدن نیکل، کروم، مس،کادمیم و انواعی دیگر از فلزات سنگین به محیط زیست گردند. همچنین دود حاصل از وسایل نقلیه نیز میتواند از منابع این آلایندهها باشد. مقدار زیادی از سرب موجود در هوا ناشی از سوختهای سربدار اتومبیلهاست. از منابع طبیعی فلزات سنگین میتوان به فعالیتهای آتشفشانی اشاره کرد که باعث وارد کردن این فلزات سمی به محیط میگردند، ولی همانطور که قبلا گفته شد، آلایندههای ناشی از فعالیتهای طبیعی در اثر به تعادل رسیدن با محیط زیست، عواقب وخیم و اثرات مخرب دراز مدتی به دنبال نخواهند داشت، و آلایندههای ناشی از فعالیتهای انسان هستند که مسؤول آلودگی هوا و کل محیط زیست میباشند. تحقیقات نشان داده است که اکثر صنایع تولیدی و فرآوری، مقادیری از فلزات سنگین را به محیط آزاد میکنند. در حالت عادی فقط معدودی از این فلزات و آن هم با غلظتی بسیار ناچیز در اتمسفر وجود دارند. محدوده اثرات زیست محیطی فلزات سنگین عمدتاً محلی (Local) است و به نواحی مجاور منبع آلودگی محدود میگردد. اثر تخریبی فلزات سنگین بر حسب اینکه در کدام قسمت از محیط زیست وجود داشته باشند و از چه بخشی از گیاه جذب گردند متفاوت است . آزمایشها نشان دادهاند که سربی که از طریق اتمسفر وارد برگها شده است و در آنجا جذب میشود بطور میانگین، سه برابر بیشتر از سرب جذب شده توسط ریشههای گیاه، باعث آسیب دیدگی گیاه میگردد. اکثر فلزات سنگین در محیط اسیدی قابلیت انحلال بیشتری دارند و در نتیجه قدرت تخریبی بیشتری مییابند. بنابراین، ریزش بارانهای اسیدی با کاهش دادن pH محیط به طور غیرمستقیم اثرات مخرب این فلزات را افزایش میدهد. اسیدی شدن محیط علاوه بر آنکه باعث افزایش قدرت تخریب و آسیب رسانی فلزات آلوده کننده میشود،موجب آزاد شدن ذخایر خاک نیز میگردد. در حالت عادی، خاک دارای مقادیری از فلزات سنگین است که غیر محلول و غیرمتحرکند و در نتیجه اثرات سوئی ندارند. کاهش pH محیط باعث افزایش قابلیت انحلال و آزادشدن این ذخایر فلزی خاک میشود و در نتیجه، اثرات زیست محیطی فلزات سنگین را دوچندان افزایش میدهد. به عنوان مثال مشاهده شده است که ریزش بارانهای اسیدی در جنگلها، با کاهش pH خاک تا حدود 5/4، باعث آزاد شدن ذخایر عظیم آلومینیوم خاک در اثر افزاش قابلیت انحلال هیدروکسید آلومینیوم میگردد و این آلومینیوم آزاد شده و متحرک، که قبلاً به صورت هیدروکسید آلومینیوم و غیرمتحرک بود، بسیاری از ریشههای ظریف ونازک گیاهان را تخریب میکند. این مطلب در مورد انواع دیگری از فلزات سنگین نیز صدق میکند. آزمایشهای انجام شده به روی مخروطیان و برخی دیگر از گیاهانی که در خاکهای اسیدی روییده بودند نشان داد که در این گیاهان، مقدار منگنز میکرو المان در مقایسه با منیزیم ماکرو المان بیشتر است. در واقع، افزایش اسیدیتة خاک باعث افزایش جذب فلزات سنگین سمیتر و مضرتر میگردد. بدین ترتیب مشاهده میشود که در مبحث آلودگی هوا، علاوه بر اثرات زیست محیطی هر یک از آلایندهها به تنهایی، باید بر هم کنشهای آنها و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر را نیز به دقت مورد بررسی و توجه قرار داد. منابع گوناگون ایجاد کنندة آلایندهها (اعم از مصنوعی و طبیعی)، انواع عوامل گوناگون موثر بر انتشار آلایندهها، پیچیدگی شیمی اتمسفر، شرایط آب و هوایی و اقلیمی، فصل، مدت و شدت تابش اشعه خورشیدی، میزان بارندگی و کلیه عوامل گوناگون موجود در محیط زیست نیز به همین میزان بر اثرات زیست محیطی ناشی از آلایندههای مخلتف موثرند و در یک بررسی دقیق و جامع در مورد آلودگی محیط زیست و اثرات آن بر گیاهان ( و هم چنین سایر موجودات زنده) باید کلیة این عوامل را مورد بررسی و مطالعه قرار داد . هم چنین باید توجه داشت که اثر مجموعه این عوامل موثر بر یکدیگر در اغلب موارد ، متفاوت از اثر هر یک از آنها به تنهایی است. لذا برای نتیجهگیریهای صحیح در این زمینه، بهتر این است که مطالعات در محیط طبیعی و یا محیطی که تا حد زیادی نزدیک به محیط طبیعی شبیه سازی شده است انجام گیرند. 1-3- اثرات آلودگی هوا بر گیاهان مطالعات و تحقیقات متعدد ثابت نمودهاند که آلودگی محیط زیست و به خصوص آلودگی هوا، عامل عمدة وارد آمدن انواع اثرات مخرب بر پوشش گیاهی است. آلودگی هوا بر بسیاری از گیاهان آسیبهای شدید وارد کرده و بسیاری از زیست بومها اعم از جنگلها ، مراتع و غیره را تا حد زیادی تخریب نموده است. لذا توجه به این موضوع، از اهمیت بسزایی برخوردار میباشد.
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 13 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 22 |
فضاهای سبز را در ادبیات شهرسازی جزو کاربریها و در ضمن یکی از تسهیلات روبنایی بخش کالبدی محسوب میگردند.
از فضاهای سبط بعنوان یکی از شاخههای اصلی و در عین حال ابزار فنی محافظت محیط زیست در محیطهای انسان ساخت میتوان نام برد. در گذشته نقش غالب فضاهای سبز به زیبا سازی و سپس به ظاهر سازی محیط مصنوع محدود میشد. لیکن امروزه کارکرد این فضاها در سطح شهرها نقش به مراتب وسیعتر و اساسیتر به خود گرفته و همانند دیگر خدمات شهری به پیروی از تقسیمبندی شهر به محله و منطقه واحد همسایگی به پارکهای محلی شهری و واحد همسایگی تفکیک میگردد.[1]
کاربریهای شهری به طور کلی به 9 دسته تقسیم میشوند و هر دسته از گروههای فرعی یا جزئی تشکیل میشود. از نظر کدگذاری هر گروه فرعی با یک شماره اختصاصی و یک پیش شماره کاربری اصلی مشخص میشود.[2] برای نمونه کاربری فرهنگی و گذران اوقات فراغت با شماره 7 مشخص میشود و کاربری پارکهای شهری با شماره 6. بنابراین بین کاربری با شماره 76 کدگذاری میشود.
کد |
کاربری اصلی |
کد |
کاربری اصلی |
1 |
مسکونی |
6 |
خدماتی |
2و3 |
صنعتی |
7 |
فرهنگی و گذران اوقات فراغت |
4 |
حمل و نقل و تاسیسات |
8 |
منابع تولیدی و استخراج |
5 |
تجاری |
9 |
اراضی بایر و مناطق آبی |
مفهوم و ضرورت سبز در زندگی شهری
منظور از فضاهای سبز شهری، نوعی از سطوح کاربری زمین شهری، با کوششهای گیاهی انسان ساخت است که هم واجد بازدهی اجتماعی و هم واجد بازدهی اکولوژیکی هستند. فضای سبز شهری از دیدگاه شهرسازی در برگیرزد بخش از سیمای شهر است که از انواع پوششهای گیاهی تشکیل شده است و به عنوان یک عامل زنده و حیاتی در کنار کالبدی جان شهر، تعیین کنند ساخت مرفولوژیک شهر است.
با توجه به مفهوم فضا، زمینهایی که به پوشش گیاهی کوتاه (نازک و کم حجم) اختصاص دارد، مثل همین و مراتع به عنوان سطوح سبز و زمینهایی که به پوششهای گیاهی بلند با نسبتاً اختصاص دارند، نظیر جنگل، باغ و … به عنوان فضاهای سبز دستهبندی میشود.[3]
از آن جا که فضای سبز و محیط زیست شهری در زمره اساسیترین عوامل پایدار حیات طبیعی و انسانی در امر سلامت اسکان انسان است لذا باید نیاز انسان به گیاهان که از مهمترین عوامل اکوسیستم است را بالاتر از سایر نیازها منظور نمود و روند نابودی آنها را به دلیل اثرات مطلوب آنها، رنگ خطری برای جوامع بشری به حساب آورد.[4]
مهمترین اثر فضای سبز در شهرها، کارکرد زیست محیطی آنهاست که شهرها را به عنوان محیط زیست جامعه انسانی معنیدار کرده است و سبب افزایش کیفیت زیستی شهرها میشوند: این کارکرد زیست محیطی شامل تعدیلها، افزایش رطوبت نسبی، لطافت هوا و جذب گرد و غبار است. دیگر تأثیرات فضای سبز در شهرها نقش نسبی دارند.[5]
عملکردهای فضای سبز
اگر چه در گذشته، به علت تعداد محدود شهرها در مقابل روستاها و وسعت کم شهرها: غالب فضاهای سبز در زیباسازی و سپس در ظاهرسازی محیطهای مصنوع محدودی شد، لیکن امروزه کارکرد این فضاها در سطح شهرها، نقشی به مراتب وسیعتر و اساسیتر به خود گرفته است که بطور کلی در سه دسته ذیل قابل طرح میباشند.
1- عملکرد زیست محیطی فضای سبز . 2- عملکرد فضای سبز در ساخت کالبدی شهر. 3- عملکرد اجتماعی – روانی فضای سبز.
1- عملکرد زیست محیطی:
ایجاد فضای سبز یکی از راههایی است که به شکل موثر آلودگی محیط زیست، اعم از آلودگی گازی، ذرهای، صوتی، تشعشی، بوهای نامطبوع و دیگر آلایندههای موجود در هوا و آب و خاک را کنترل کرده، محیط سالمتری برای انسان فراهم میکند.[6]
تأثیر فضای سبز زیست بر اقلیم شهر زمانی به حداکثر خود میرسد که اولاً فضای سبز از لحاظ اقلیمی به درستی مکان یابی شده و ثانیاً در طراحی فضای سبز عمدتاً از درختان و درخچهها بهره گرفته باشند.[7]
2- عملکرد فضای سبز در ساخت کالبدی شهر
امروزه فضای سبز به علت نقشی که در حکم سازی میدهند. و هدایت کننده رشد و توسعه کالبدی فیزیکی شهرها ایفا میکند بطور اساسی مورد توجه قرار گرفته و در هماهنگی با بخش بیجان شهر (کالبد)، ساختار، بافت و سیمای آن را تشکیل میدهد در این حالت فضای سبز میتواند نقش ؟؟ شهر، تفکیک فضای شهر و آرایش شبکه راهها را برعهده گیرد.[8]
در واقع میتوانند در خدمات مدیریت فرم شهر، بهبود شرایط اکولوژیکی، حفظ منابع آب و خاک، فقط چشماندازهای روستایی، توسعه امکانات فراغت، حفظ و تقویت عناصر هویت بخش قرار گیرند.
بطور کلی از نقطه نظر شهرسازی، جهت حصول بدین امر ( تحت تأثیر قرار دادن عامل توسعه بخش کالبدی و هدایت فرم فیزیکی) دو دیدگاه عمده مطرح گشته است: در دیدگاه اول فضای باز و سبز نه تنها مانع توسعه بلکه آنها به صورت مداوم استمرار مییابد. در دیدگاه دوم فضاهای باز، کوچک بوده و در گستره کالبدی شهر توزیع میگردند تا بدین ترتیب موجب تسهیل دسترسی عموم شود. توزیع فضاهای باز در نقاط مختلف شهر ادراک مطلوبی برای مردم و تمام ساکنین بوجود میآورد. علاوه بر این خصوصیات کیفی آن را میتوان برحسب موراد ذیل مطرح ساخت.
ارتقاء کیفیت هوا
ایجاد تنوع در زندگی روزانه در اثر ترکیب آن با فضاهای شهری
بطور کلی دیدگاه اول فضایی باز را به عنوان عاملی در نظر میگیرد که فعالیت معین معمولی را داشته و نسبت به محیط متراکم شهری تنوعی را ارائه میدهد در حالیکه دیدگاه دوم فضای باز را از حیث کیفیت مد نظر دارد. جنبه مورد توجه دیگر از نقطه نظر دیدگاه اول ادراک مطلوب از فضاهای شهری بواسطه تمرکز این فضاها در جریان فعالیتهای روزانه مردم است. حال آنکه دیدگاه دوم بر این اعتقادات که یک محیط خوب با دلپذیر بخشی جدایی ناپذیر از محل سکونت بوده و محیط مسکونی بایستی با این عامل عجین گردد.[9]
3- عملکرد اجتماعی – روانی فضای سبز
کارکردهای اجتماعی روانی فضای سیز شهری به مسائل اجتماعی حاکم بر شهرهای امروزی از اهمیت بالائی برخوردار است. چشم اندازی سبز میتوانند در سلامت و بهبود وضعیت روحی و جسمی افراد از طریق ایجاد مکانهای تفریح و نیز معاشرت گروههای مختلف نقش ارزندهای داشته باشند. بدین ترتیب فضاهای سبز یا اکوسیستم شبه طبیعی موجب تجدید قوای جسمی و روحی انسان شهرنشین میشود.
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 66 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 121 |
فهرست
1- نقش فضای سبز و اهمیت آن در زندگی انسان 2
2- ضوابط اکولوژیک فضای سبز شهری..... 10
3- اثرات مفید فضای سبز شهری.......... 14
4- استاندارد بین المللی فضای سبز .... 21
5- مفهوم و هدف طراحی پارکها و پردیس سازی 25
6- مشخصات فنی و اجرایی عملیات جنگل کار پروژة اریس پردیس 31
7- از انتخاب زمین تا احداث باغ....... 36
8- مناطق جدید........................ 49
9- انتخاب گونهها..................... 61
10- اقلام گیاهی جهت کاشتن............. 68
11- استقرار و مراقبتهای اولیه........ 82
فصل اول
نقش فضای سبز و اهمیت آن در زندگی انسان
ریشه ارتباط و علاقه انسان به گیاه از سالهای بسیار دور و شاید از دوران انسانهای اولیه نشأت میگیرد. در طول تاریخ استفاده از گیاه مسیر تکاملی و اشتقاق علمی گستردهای داشته است. در این راستا از زمان مهاجرت قوم ماد به فلات ایران، مردم این سرزمین همواره در توسعه فضای سبز و کاشت گیاهان کوشا بودهاند به طور یکه روزگاری ایران به نام کشور گل و بلبل شهرت داشت. متأسفانه در دوران اخیر در کشور ما گیاهان مورد بیمهری بسیار قرار گرفتهاند، بدین جهت بالا بردن سطح آگاهیهای مردم در مورد فضای سبز و آشنایی با خواص گیاهان ضرورتی است که مانع بروز فاجعه نابودی شهرها بر اثر آلودگی هوا و محیط زیست میگردد. به همین منظور اهمیت دادن به نقش فضای سبز در زندگی انسانها و ایجاد علاقه بیشتر به درخت و گل و چمن در وجود هر کس امری است بسیار مهم که در اینجا به طور اختصار به مواردی از آن اشاره میشود که امید است علاقه و تفکر بیشتری را برانگیزد و هر کس بتواند مشوقی دلسوز برای ایجاد فضای سبز در محیط زندگی خود باشد. (2)
جنب پرتوها 1
دو دسته از پروتوهای خورشیدی تأثیرات چشمگیری بر بدن انسان و سایر جانداران باقی میگذارند. یکی از آنها پرتو مادون قرمز و دیگری پرتو ماوراء بنفش است. (2)
احساس آرامشی را که انسان در سایه، به ویژه در سایه یک درخت احساس میکند تا حدی مربوط می شود به جذب پرتوهای مادون قرمز خورشید توسط درخت (ناگفته نماند که پرتوهای مادون قرمز با طول موج بلند خود خاصیت گرمازایی دارند) و مقداری نیز به دلیل جذب پرتوهای ماوراء بنفش صورت میگیرد. امروزه تأثیر اپرتور ماوراءبنفش بر بافت سلولی گیاهان و جانوران و همچنین خاصیت گندزدایی آن بخوبی روشن شده است بنابراین نقش درختان در حمایت از انسان و سایر جانداران در برابر آفتاب سوزان به خوبی و روشن میشود. (2)
جنب گرد و غبار
درختان به سبب پراکندگی شاخ و برگ خود بر تمام زوایا و سطوح، همچون یک گردگیر عمل میکنند. اگر درخت را به دقت نظاره کنیم میتونیم تنه آن را به جای دسته و شاخ و برگ آن را به جای پرهای روی یک گردگیر معمولی که در خانه بکار گرفته میشود، تصویر کنیم. (2)
با این ویژگی، درختانی که در خاک ثابت ماندهاند به منزله یک گردگیر کاشته شده در زمین نقش خود را ایفا میکنند طی بررسیهای بعمل آمده یک هکتار از فضای سبز که حدوداً 200 درخت در آن کاشته شده باشد تا 68 تن از گرد و غبار را در هر بارندگی در خود جذب میکند کاملاً واضح است که با وجود چنین درختانی زدودن 68 تن گرد و غبار، رایگان خواهد شد. در صورتیکه بدون این درختان باید هزینه بسیاری از برای این کار اختصاص داد. (2)
تولید اکسیژن
هوای مورد نیاز انسان در روز حدود 15 کیلوگرم است. در حالی که جذب غذای مورد احتیاج وی به آب 5/1 کیلوگرم و غذا 5/2 کیلوگرم میباشد. از این مقدار هوای سالم که به بدن انسان وارد میشود 78 درصد آن را نیتروژن و 21 درصد آن را اکسیژن تشکیل می دهد. گازهای دیگر مانند گازکربنیک، نئون و هلیوم به همراه اکسیدها ازت و گوگرد مقدار بسیار ناچیزی از وزن هوا را تشکیل میدهند. مثلا گاز کربنیک 3 % گازکربنیک سریعاً به مرگ انسان منتهی میشود. تأکید میشود که مقدار زیادی از اکسیژن آزاد شده در طبیعت از طریق فضای سبز تولید می گردد. حال اگر درخت و فضای سبزی وجود نداشته باشد مشکل انسان در رابطه با وجود گازکربنیک در هوا و کمبود اکسیژن به خوبی نمایان میشود. علفها و چمنزارها اگر چیده و کوتاه نشوند سطح سبز زیادی را به وجود میآورند مثلا یک متر مربع چمن چیده (بریده) شده و ارتفاع 3-5 سانتیمتر دارای 6 تا 10 مترمربع سطح سبز میباشد. در صورتی که همین چمن در حالت کوتاه نشده در هر مربع دارای 200 مترمربع سطح سبز است بر اساس این محاسبه تنها 5/1 متر مربع چمن کوتاه شده میتواند به اندازه یک انسان در یک سال اکسیژن تولید کند. (2)
تولید فیتونسید 4
بررسیهای دانشمندان علم محیط زیست نشان میدهد که درختانی مانند گردو، کاج. نراد، بلوط، فندق، سرو کوهی ، اکالیپتوس ، بید، افرا، زبان گنجشک و داغداغان از خود مادهای به نام فیتونسید در فضا رها میسازند که برای بسیاری از باکتریها و قارچهای تک سلولی و برخی از حشرات ریز اثر کشندگی دارد در عین حال تولید چنین موادی توسط درختان بر روی انسان اثر فرح بخشی دارد. دلیل این امر را دانشمندان چنین بیان می کنند: مغز انسان از دو نیمکره چپ و راست تشکیل شده است نیمکره راست در تنظیم احساس غریزی و طبیعی انسان مانند تنظیم وقت و سر وقت حاضر بودن را بعهده دارد. انسان شهرنشین به دلیل درگیری در کارهای روزمره و شرایط محیط زیست شهری به مراتب کار بیشتری از نیمکره چپ خود میکشد که این امر موجب اختلال بین دو نیمکره مغز و در نتیجه عملکرد طبیعی مغز انسان میگردد. دانشمندان پی بردهاند که درختان به سبب رها سازی مواد شبیه فیتونسید میتوانند تعادل بین دو نیمکره مغز را به خوبی برقرار ساخته و حالت طبیعی و آرام بخشی را به انسان ارزانی دارند بنابراین نقش آرامبخشی درختان و فضای سبز به خوبی نمایان می گردد.(2)
تعدیل آب و هوا 5
درختان با تعریق و تعرق خود نقش حساسی در کاهش دمای میکروکلیما و افزایش رطوبت نسبی هوا ایفا می کنند. دمای یک هکتار فضای سبز در مرداد ماه تا 5/4 درجه کمتر از فضای مجاور خالی از درخت است و به همین نحو رطوبت نسبی درون یک فضای سبز تا 11 % بیش از محیط خارج اندازهگیری شده است با تعدیل دو پارامتر یاد شده فضای سبز، میکروکلیمایی به وجود میآورد که آسایش فیزیکی مناسبی برای زیست انسان در پی دارد.(2)
موثر در کاهش آلودگی صدا 6
در حالی که آلودگی هوای تهران یا آلودگی جویهای سیاره رنگ و گندیده قابل رؤیت میباشد، بسیاری از شهروندان تهرانی جنجال هیاهوی اطراف خود را آگاهانه یا ناخودآگاه نادیده گرفته و آن را جزئی تفکیک ناپذیر از زندگی شهری می دانند. صدای گوش خراش فروشندگان دوره گرد با بلندگو، موتورسواران با سر و صدا در هر ساعت از روز، اتومبیلها با اگزوز ناقص و بوق زدنهای بیمورد، متههای مختلف جهت کندن و لوله گذاری و با آسفالت خیابانهای، صدا بلندگوهای گوناگون، فضای شهر را با آلودگی صوتی، آلوده می سازند. (2)
باید توجه کرد که عادت به نوعی آلودگی دلیل بر مصونیت در مقابل آن نیست بلکه عادت به معنای کاهلی، و هر چه بیشتر مستهلک شدن وغرق شدن در آلودگی است. اخطاریه اتحادیه پزشکان مبنی بر آلودگی صوتی را باید جدی تلقی کرد. (2)
هر صدای ناخواستهای که به گوش انسان برسد آلودگی صوتی محسوب میشود و حتی صدای موسیقی ملایمی که به طور ناخواسته از خانه همسایه به گوش برسد آلودگی صوتی به حساب می آید زیرا خود مخل آسایش فرد است. عکس العمل انسان در برابر صدا بستگی به عوامل ذهنی مثل شدت صدا، فرکانس صدا و به عوامل عینی مانند مقبولیت یا عدم مقبولیت فرستنده صدا دارد. صداهای ملایم عکسالعملهای خاصی را در انسان پدید میآورد هنگامی که شدت صدا به 70 یا 80 دسی بل میرسد تأثیرات سر و صدا میتواند ایجاد کری موقتی یا دائمی کند، و آن در حالی است که سلولهای گیرنده گوش به طور شدیدی در معرض صدا قرار گیرند. این تأثیرات بر انسان به طور مستقیم صورت میگیرد. تأثیرات غیرمستقیم صدای ناخواسته بر انسان غیرقابل لمسم است. بیخوابی، پاره شدن افکار، کم حوصلگی، عصبی بودن، بروز بیماریهای روانی، از عوارض صداهای ناخواسته است. (2)
سبک شدن خواب- کاهش زمان خواب عمیق که جزء آلودگیهای ناخوآگاه هستند کاهش مدت رویا- پریدن از خواب بر اثر صداهای ناهنجار که آلودگی آگاه شمرده میشوند واکنشهای فوق به وسیله آلودگی صوتی معادل 40-50 دسی بل ایجاد میشود و حاصل این واکنشها بدون تردید، کاهش بازده قدرت فکری و جسمی را در پی دارد به علاوه واکنشهای اعصاب و گیاهی انسان نیز به نسبت آلودگی متفاوت است. (2)
1- کاهش ضربان قلب و ناراحتی در آهنگ قلب و چرخه خون (افزایش احتمال سکته قلبی) 2- واکنشهای ناشی از فشار عصبی، در نتیجه تولید بیش از حد هورمون فرار آدرنالین و هورمون حمله آدرنالین میگیرد. 3- دگرگونی آةنگ تنفس و نبض 4- کاهش گرمای پوست 5- کاهش واکنش مقاوم به صورت 6- تنگی روق 7- اختلال در نظم متابولیسم بدن 8- آلودگی صوتی غیر قابل تحمل که خود موجب انحراف سیستم اعصاب گیاهی و حرکتی شده که در نتیجه این اختلال بر کل بدن مؤثر است. این جریان موجب بروز یک سلسله واکنشهای احساسی میگردد. مانند اختلال در حرکت معده پیدایش تومور در معده و روده، درد اعضاء درونی به صورت کنش و پیچش.(2)
رابطه بین سر و صدا و سرطان
بر اساس تازهترین مطالعات انجام شده توسط پژوهشگران فرانسوی، بین سر و صدا و بیماری سرطان در انسان رابطهای نزدیک وجود دارد. این مطالعات جدید و نتایج حاصل از آن در آخرین شماره مجله فرانسوی (پارچ ماچ) درج شده است. در آنجا ‚ده است. سر و صدای شدید و تکرار آن باعث تضعیف عمومی مصونیت بدن انسان و در نتیجه تضعیف مقاومت وی در مقابل بیماریهای خطرناک می شود. بر اساس این مطالعات، سر و صدای زیاد بر ساختار هورمونهای بدن انسان تأثیر منفی می گذارد و باعث اخلال در کار آنها و سپس سرطان هورمون میشود. (2)
نقش گیاهان در کاهش آلودگی صدا
امروزه دانشمندان ثابت کردهاند که درختان و درختچههای میتوانند در کاهش آلودگی صدا موثر باشند اگر چه خود صدا ممکن است رشد گیاه را به مخاطره میاندازد. کاهش رشدی در حدود 41% در یک مزرعه توتون که در معرض صدای شدید قرار گرفته، دیده شده است. به هر حال کیفیت کاهش صدا در درختان و درختچههای مختلف بر حسب اندازه برگ، نوع و بلندی درخت تفاوت دارد.(2)
با آزمایشهایی که به عمل آمده دیده شده که درختان و فضای سبزی که در حاشیه خیابانها ایجاد شده است اثر کاهندگی بیشتری نسبت به دیوارهایی صداگیر پیش ساخته و مصالح ساختمانی دارند با این حساب نقش فضای سبز در کاهش آلودگی صوتی و کاهش هزینههای ساختمانی (دوجدار شدن پنجرهها و دیوارهای بلند) و زیبایی شهر کاملاً مشخص میشود.(2)
فصل دوم
ضوابط اکولوژیک فضای سبز شهری
اکولوژی شاخهای از علوم بیولوژی است که نحوه زندگی موجود را در رابطه با محیط زیست اش مورد بررسی و تعمق قرار میدهد. امروزه علم محیط زیست به عنوان شعبه ای از دانش اکولوژی مورد توجه خاص صاحب نظران قرار گرفته زیرا محیط زیست نیز عبارتست از کلیه عوامل: فیزیکی – شیمیایی – بیولوژیکی- اجتماعی که بر هم اثر متقابل داشته و با هم دارای رابطه تنگاتنگ هستند و اجزاء تشکیل دهنده آن عبارتند از عوامل جاندار و بی جان و یا بهتر بگوئیم اجزاء لمس شدنی و مرئی (جامدات – مایعات گازها) و نامرئی (سیر انرژی) که این انرژی نیز نهایتاً انرژی خورشید است. (4)
از نظر زیست محیطی فضای سبز شهری عبارتست از فضایی متشکل از گیاهان با ساخت شبه جنگلی و برخوردار از بازدهی اکولوژیک زیست محیطی معین متناسب با شرایط زیست محیطی حاکم بر محیط زیست شهر. منظور از فضای سبز در این حالت بوجود آوردن شبکهای وسیع و پیوسته از فضای سبز در پیرامون شهر می باشند. این شبکه فضای سبز میبایست از یک سو کل فضای شهر را از بازدهی اکولوژیک خود منتفع سازد و از طرف دیگر نیازهای زیست محیطی پیرامون خود را فراهم نماید. مثلا یک نوار فضای سبز در کنار خیابان میتواند از نظر کاهش آلودگیهای صوتی و غبار برای پیاده رو و ساکنین خانههای اطراف خیابان نقش اساسی داشته و همزمان در کل شهر عمل تفکیک واحدهای مسکونی و تاری را از فضای تفرجگاهی انجام دهد.
بازدهی زیست محیطی فضای سبز اثرات: اکولوژیک اجتماعی است که از یک فضای سبز فعال میتواند بر محیط زیست شهری پراکنده شود لذا اثرات فضای سبز را میت.ن به 2 شعبه تقسیم نمود. (4)
الف- اثرات اکولوژیک یک فضای سبز: اثرات ناشی از فعالیت داخل اکوسیستم میباشد که بر محیط ریخته میشود و نتیجه آن بهبود شرائط اکولوژیک در شهر میباشد و در واقع آن چیزی است که انسان شهرنشین از آن بهرهمند میشود که بیتردید نتیجه اثر فرآیندهای درونی و اکولوژیک فضای سبز میباشد.
ب- اثرات اجتماعی و روانی: شامل اثراتی است که انسان شهرنشین را تحت تأثیر قرار داده و موجبات تجدید قوای جسمی و روحی وی را فراهم مینماید و نتیجه عملی فرآیندهای داخلی اکوسیستمهای شبه طبیعی شهری یا فضای سبز بر روی انسان میباشد.
ضرورت دارد برای بررسی بهتر وضعیت اکولوژیک فضای سبز شهری به اختصار موارد زیر مورد تحلیل قرار گیرند: (4)
شرایط اقلیمی کنون تهران
متاسفانه اقلیم شهر تهران نیز مانند بسیاری از شهرهای شلوغ و ماشینی دنیا در جهت قهقرایی و مسیری مخالف آنچه که شکوفایی هستی و اوج و تکامل حیاتی نام دارد پیش میرود، و بیتردید این بیراهه به مقصدی منتهی میشود که همانا انحراف از حد اقلیم طبیعی شهر بمیزان 180 درجه میباشد. مسئول این تغییر اقلیم تهران که تحفه نامطلوب تمدن بیمار ماشینی امروزی است عوامل متعددی هستند که نمیتوان از کنار آنها بیتفاوت گذشت، لذا ضرورتاً در مورد هر کدام به اختصار توضیح لازم ارائه میگردد.
1- وجود ساختمان هائی با ارتفاعات مختلف در شهر که سبب کاهش و افزایش سرعت یاد شده و سبب تغییر رژیم وزش باد در محدوده تهران میگردد.
2- پوشیده شدن سطح شهر از: آجر – بتن- آسفالت – آهن- و سایر مصالح ساختمانی که سبب پدیدههای زیر میگردند:
الف- ممانعت از ورد آب باران در خاک و نفوذ آن به آبهای زیر زمینی که باعث کاهش قدرت تبخیر خاک تا حد صفر میشود.
ب- جذب و ذخیره انرژی حرارتی خورشید در طول روز و آزاد نمودن این انرژی ذخیره شده در شب که این امر بخاطر ظرفیت گرمایی متفاوت اینگونه مصالح ساختمانی بوده و از علل اصلی دم کردن هوا در شبهای تابستان همین تشعشع حرارتی از ساختمانها و اسفالت است.
ج- کاهش تبخیر و نبودن اگو که موجب اشباع خاکهای زیر ساختمانهای شهر بخصوص در جنوب تهران از آب بوده و از علل اساسی افزایش سطح ایستایی در جنوب شهر است.
3- آلودگی شدید هوای شهر تهران که بصورت پردهای تیره سراسر فضای شهر را پوشانده و به علت بالا رفتن میزان کدورت هوا در امر تابش خورشید بر محیط تهران اختلاف بوجود آورده.
4- ورد منابع گوناگون و مصنوعی حرارتی مانند: انرژی گرمایی حال از گره کور ترافیک تهران- حرارت ناشی از مصرف سوخت در واحدهای تولیدی و تجاری و منازل که بصورت یک عامل غریبه در وضع اقلیمی تهران دخالت مستقیم دارند.
گذشته از این که این عوامل نمیتوانند بر اقلیم شهر تهران بیتأثیر باشند بلکه همگی حکایت از آن دارند که اقلیم تهران بدون پیروی از شرایط طبیعی خود دارای سیستم مخصوصی گردیده و تغییراتی در آن به وقوع پیوسته است که باید بررسی شود شهروند تهرانی در دراز مدت در مقابل این دگرگونیها چه واکنشی از خود نشان داده و یا خواهد داد و آنچه مسلم است تأثیر مثبت و مفید فضای سبز در ارتباط با تک تک پارامترهای مزبور میباشد. (4)
فصل سوم
اثرات مفید فضای سبز شهری
بدون هیچ تردیدی فضای سبز در مقابل اثرات منفی واحدهای مسکونی و تجاری و صنعتی کوچک و بزرگ و بیقوارهای که بدون داشتن کمترین نظم و ترتیبی مرتبا در داخل و یا حاشیه تهران سبز میشوند نقش متعادل کنندهای در بهسازی طبیعت شهری دارد، و لزوم گسترش سطح فضای سبز شهری در دورانی که بلحاظ گسترش صنعت و کار و تلاش مداوم و افزایش جمعیت شهری و رواج آپارتمان نشینی شهروند تهران از دامان طبیعت دور شد بیش از گذشته قابل لمس میباشد و بهترین شاهد مثال برای این مدعا پناه بردن مردم تهران به حاشیه رودخانهها و باغات اطراف شهر و حتی روستاها و جادههای کوهستانی در تابستان برای تفرج در یک روز گرم تعطیل است و بدین جهت لزوم گسترش فضای سبز بیشتر از هر زمان دیگر ملموس است. (4)
متاسفانه این باور غلط در بعضی مسئولین وجود دارد که فضای سبز برای تهران چرخ پنجم گای است. بنابراین برای روشن شدن این مسئله که فضای سبز یک ضرورت غیرقابل انکار برای ادامه حیات محیط زیست شهری تهران میباشد و به هیچ وجه چرخ پنجم گاری نمی باشد، بطور مجزا اثرات گوناگون و مفید فضای سبز شهری را مورد بررسی قرار میدهیم. (4)
تبدیل گاز کربنیک به اکسیژن
گیاهان طی عمل فتوسنتز از کربن موجود در گازکربنیک هوا در ساختن مواد آلی استفاده کرده و اکسیژن حاصل از آنها از طریق روزنهها در فضا آزاد میشود. که نتیجه این فرآیند تولید اکسیژن در طول روز توسط گیاهان است. بنا برآورد 60% اکسیژن کره زمین بدین ترتیب توسط گیاهان تولید میشود و لذا صاحبنظران، فضای سبز را ریه شهر میدانند و به نظر آنان درخت تنها کارخانهایست که سوخت آن گازکربنیک و دود آن اکسیژن و محصول تولیدی آن میوه و چوب است. طبق بررسیهای انجام شده یک هکتار جنگ سوزنی برگ در سال 16 میلیون مترمکعب هوا را جذب کرد که و 5400 کیلوگرم کربن را به مواد آلی تبدیل مینمایند و 14400 کیلو اکسیژن آزاد میکند. مقدار اکسیژن آزاده شده در یک جنگل پهن برگ در یک شرایط مساوی کمتر از سوزنی برگ بوده و مقدار آن 12800 کیلوگرم در سال در هکتار میباشد و فضای سبز معمولی بطور متوسط 2500-3000 کیلو اکسیژن در سال در هکتار آزاد میکند که میتواند نیاز اکسیژن 10 نفر انسان متوسط را در طی یکسال تامین نماید لذا فضای سبز در شهرهای صنعتی نقش مهمی در از بین بردن گاز کربنیک حاصل از سوخت مواد نفتی دارد. (4)
تعدیل درجه حرارت:
بافتهای گیاهی عموماً همیشه عایق حرارت هستند لذا زمانی که در محیطی فضای سبز ایجاد مینمائیم در واقع زمین را توسط لایهای از چنین عایقی میپوشانیم بنابراین با استفاده از این اصل میتوان تغییرات درجه حرارت خاک و هوا را تعدیل نمود. بطوریکه درجه حرارت در داخل فضای سبز در تابستان کمتر و در زمستان بیشتر از هوای معمولی است و همچنین درجه حرارت خاک فضای سبز نیز از این اصل پیروی میکند و همواد مرطوبتر از خاک معمولی است. (4)
یک فضای سبز فعال می تواند در روزهای گرم تاستان. بخش عظیمی از انرژی حرارتی خورشید را جذب و از طریق تبخیر و تبدیل به گرمای نهان از محیط دفع نماید زیرا برای تبخیر یک گرم آب 540 کالری انرژی حرارتی مورد احتیاج است و لذا گیاه با تعرق ضمن ثابت نگاهداشتن حرارت خود میتواند مقداری از گرمای محیط را نیز دفع نماید زیرا آب موجود در گیاه بدلیل باند شیمیایی مخصوص موجود در ملکول آن میتواند مقدار زیادی از انرژی گرمایی را بدون بالارفتن محسوس درجه حرارت داخلی از محیط جذب نماید به ترتیبی که تغییرات درجه حرارت محیط نتواند میزان درجه حرارت داخلی گیاه را بالا ببرد. و از این گشته نزدیک به 75 تا 80% از انرژی وارد شده به فضای سبز شهری باعث فعالیت فرآیند تبخیر میگردد که نتیجه آن متعادل ساختن درجه حرارت محیط است. (4)
نفوذ پذیری:
وجد فضای سبز در محیط بر شدت نفوذپذیری باران در خاک افزوده و از این طریق ضمن جلوگیری از فرسایش خاک قدرت خود بالایی منابع آن زیرزمینی را بالا برده و ضمنا بر فعالیت حیاتی در خاک نیز میافزاید و همچنین یکی دیگر از ارزشهای فضای سبز افزایش ذخیره آبی خاک است. (4)
افزایش رطوبت هوا و خاک:
رستنیهای و بخصوص درختان با جذب آب از طریق ریشه برای استفاده در فعل و انفعالات حیاتی مقداری از آن را نیز از طریق روزنهها دفع مینمایند که حاصل این عمل گیاهان افزودن رطوبت هوا و پائین آمدن سطح آبهای زیرزمینی است. تبخیر و میزان آب دفع شده بستگی به شرایط محیط و نوع درخت دارد. در رطوبت کم و درجه حرارت زیاد و شدت وزش باد مقدار تبخیر زیاد است و نیز میزان تبخیر در پهن برگان بیشتر از سوزن برگان است. همچنین فضای سبز در اثر جلوگیری از تابش مستقیم آفتاب مانع تبخیر شدید آب در خاک شده و رطوبت در سطح و اعماق خاک پوشیده از پوشش گیاهی بیشتر از زمین برهنه است و تبخیر سطحی در اراضی درختکاری شده و پوشیده از فضای سبز کمتر از مناطق عاری از درخت میباشند تنها لایه ساکن هوا در مقابل این عمل مقاومت مینماید و لذا تبخیر در جنین اراضی شدید است در حالی که تبخیر توسط گیاه بصورت تعرق بوده و بخاطر مقاومتهایی که در مسیر آن از داخل خاک تا خروج از روزنه وجود دارد سبب کاهش رطوبت در چنین اراضی میشود.
زهکشی:
درختکاری و احداث فضای سبز در نقاطی که به علت بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی دچار مشکلات عدیدهای هستند بصورت موتور تخلیه آب عمل کرده و حتی در خاکهای اشباع نقش زهکش را بازی مینماید که در پائین بردن سطح آب زیرزمینی این مناطق میتواند نقش اساسی داشته باشد. (4)
مبارزه با خشکی هوا:
همانطور که در قبل نیز به اختصار توضیح داده شد فضاهای درختکاری شده سبب افزایش رطوبت هوا شده لذا با افزایش فضای سبز در شهرها علاوه بر تعدیل درجه حرارت، نسبی هوا نیز افزوده و بدین ترتیب با خشکی هوا مبارزه میشود و این امر هنگامی که در داخل فضای سبز قدم بزنیم بسیار محسوس بوده و لطافت هوای آن بیشتر از هوای خارج است. (4)
تصفیه هوا:
عمل تصفیه هوا توسط درختان و یا بهتر بگوئیم فضای سبز بیشتر بستگی به گونههای انتخابی و ساخت خود فضای سبز دارد. در مورد عوامل آلوده کننده هوای تهران در فصول آتی توضیح کافی و مفصل ارائه خواهد شد. (4)
جلوگیری از فرسایش:
یکی دیگر از ارزشهای فضای سبز جلوگیری از فرسایش بدی خاک است بخصوص در شهرهایی چون تهران که عموما در معرض وزش بادهای کویر ورامین قرار دارند و بدین لحاظ سالانه چندین تن گردو خاک کویر بر روی آن پاشیده شده و ضمن بالا بردن کدورت هوا آن را آلوده میکند. درختکاری و جنگلکاری در کاهش اثرات منفی باد نقش انکار ناپذیری دارد.
نتیجه: آنچه در این مورد تحت عنوان اثرات مفید فضای سبز شهری مطرح شد، و عوامل و فرآیندهای مربوط به آن، هر کدام بتنهائی و نیز مجموعا یعنی بصورت ترکیبی بر محیط زیست شهری بگونهای مثبت مؤثر میباشد. (4)
فضای سبز به طرق مختلف میتواند آب و هوای شهر را تحت تأثیر قرار داده و به جهت مثبت تغییر دهد که تحت عنوان اثرات اکولوژیک فضای سبز بر محیط زیست شهری از آن صحبت شد. در صحبت همیشه استانداردهای بینالمللی فضای سبز ارائه می گردد ولی آنچه میبایست در تکمیل این مطالب گفته شود 2 چیز است: یکم اینکه: کلیه استانداردهای جهانی در مورد فضای سبز میبایست در رابطه نزدیک با شرایط اکولوژیک هر منطقه مورد بررسی قرار گرفته و تنظیم شود زیرا فضای سبز یک پارامتر زیستی است و مطابق با شرایط حیاتی هر منطقه باید در نظر گرفته شود لذا حتی در داخل ایران نیز نمیتوان دستورالعملهایی را در برگیرنده کلیه فضاهای کشور باشد ارائه کرد. (4)
دوم اینکه: فشارهای روانی انسانهای شهرنشین باعث ظهور سندرم استرس که شامل زخم معده و اثنی عشر- آلرژی – یبوست- سردرد میباشد شده (دکتر محمود بهزاد) و نتیجه اینکه زندگی دود زده و پرهیاهوی شهری بیماریزا بوده و متاسفانه شهر تهران بدون اینکه بمرحله اوج صنعتی برسد دچار بیماریهای تمن زاد گشته است. البته نمیتوان مدعی بود که فضای سبز نوش داروی معالجه گر این بیماری پیچیده تهران میباشد بلکه فقط میتوان یادآور شد فضای سبز تنها مرحمی بر این زخم کهنه طبیعت رو به زوال تهران است و فقط قادر است به شهروند خسته تهرانی تا حدودی آرامش بخشد اگر چه پارکها داخل شهر اکوسیستم های غیر طبیعی و صدر در صد مصنوعی هستند ولی با این همه می توانند پاسخگوی نیاز انسان های خستهای باشند که هر روز لااقل به چند ساعت سکوت و آرامش و به خود اندیشیدن و از سکوت لذت بردن احتیاج دارند که این نیاز مورد تائید روانشناسان نیز میباشد، حال باید دید فضای سبز کنونی تهران ارضاء کننده نیازهای فوق می تواند باید یا خیر؟ (4)
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 19 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 15 |
یکی از دلایل پر طرفدار بودن سگها به عنوان حیوان خانگی خوی اجتماعی آنها است. سگها حیواناتی هستند که در طبیعت به صورت گله ای زندگی می کنند و به طور غریزی از هنگام تولد تمام شرایط درک و اجرای پاسخ های اجتماعی را دارا می باشند. درک این موضوع که در بعد کلان رفتار اجتماعی سگها امری ذاتی و غریزی می باشد، بسیار مهم است. اما آنچه که سگها در تعاملات اجتماعی خود به طور اکتسابی می آموزند عبارت است از:
الف: گونه ای (The species) که سگها در مقابل آنها رفتارهای اجتماعی خود را اجرا می کنند؛ سگهایی که در طول 12 هفته اول زندگیشان با انسانها زندگی می کنند آنها را هم گونه خود تلقی می کنند
(برای مثال عنصر بلقوه اجتماعی)؛
ب: بخشی از مجموعه رفتارهای اجتماعی که باید استفاده شود؛ برای مثال تمام سگها ذاتاً توانایی بروز رفتارهای سلطه گر و در عین حال فرمانبردار را دارا می باشند ولی اینکه هر کدام این نقش ها را مقابل چه کسی یا چه کسانی بازی کنند امری اکتسابی است.
از نقطه نظر انسانی و برداشتی که انسانها از رفتارهای اجتماعی دارند، نقشه اجتماعی سگها به اندازه کافی برای شکل گیری یک ارتباط خوب بین انسانها و سگ ها کافی است علی رغم این نکته اختلافات میان این دو گونه آنقدر است که به علت عدم درک وقایع، موجب قطع ارتباط شود. حتی جالب ترین خوی اجتماعی سگها هم می توانند مشکل ساز باشند.
تعاملات اجتماعی در گرگها
ساده ترین راه مطالعه فتار شناسی سگها به طور کلی و رفتارهای اجتماعی آنها به طور اخص، مطالعه گرگها است. برای این کار دو دلیل منطقی وجود دارد. نخست، بیشتر سگها در جامعه ای زندگی می کنند که شامل انسانها نیز می باشند. تلاش برای درک تعاملات اجتماعی در این جامعه مانند تلاش برای درک نمایشی است که بعضی از بازیگران آن به خوبی به محدوده نقش خود آگاه نیستند. دوم، در طول فرایند اهلی شدن سگها، عناصر رفتاری ویژه ای از آنها دست خوش تغییرات و حذف قرار گرفته است و این امر درک جایگاه و اهمیت یا روش تطبیق آنها با الگوی کلی رفتار سگ ها را مشکل ساخته است. برای مثال گرگ های مادر هنگام از شیر گفتن توله هایشان برای تغذیه آنها غذای درون معده خود را بالا
می آورد. این عمل در ماده سگها به شکل غیر معمول و متفاوتی مانند بالا آوردن غذا بدون داشتن توله یا خوردن غذای بالا آورده شده دیده می شود. به طوریکه هیچ هدف خاصی از این کار دیده نمی شود. به علت اصلاح نژاد و جفت گیری انتخابی، برخی نژادها رفتارهای جدیدالظهور را از خود نشان می دهند که تفسیر شان مشکل است؛ در بعضی نژادها سگهای بالغ رفتاری از خود نشان می دهند که در گرگهای نابالغ دیده می شود: تمایل رفتار دوستانه با غریبه ها که در بعضی نژادها دیده می شود می تواند مثال خوبی از این رفتارها باشد.
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 127 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 17 |
رفتار شناسی در پرورش اسب (بخش 1)
به نظر می رسدگله های رمیده ویا درحال چرای اسب نقاشی شده در دشتهای دوردست آنچنان قرابتی با اسبهای اهلی درون اصطبلها که ایام را به خوردن و کار کردن و یا چریدن در پادوکها می گذرانند نداشته باشند ، اعمال و رفتارشان را از اجداد وحشی خود به ارث برده وحفظ کرده اند.
اگر با اسب سرو کار دارید باید بر رفتار او اشراف داشته باشید تا از واکنشهای او در قبال محرکهای خاص آگاه بوده و زبان گویای اندام او و اصوات هشدار دهنده اش را هم بدانید.عمده دلیل بر این آگاهی ، ایمنی است . برای اجتناب از هر گونه خطر و یا آسیب احتمالی . دیگر ویژگی این آگاهی حفظ سلامت جسم و روان اوست که به موقع از بیماری و یا ناخشنودی او مطلع شده و در پی رفع آن بر آیید . و دیگر آنکه بتوانید با علم به رفتار اسب این حیوان را به بهترین نحو تر بیت نموده و ازاودر جهت های اهداف خویش استفاده کنید.
روش طبیعی زندگی اسب
امروزه گله های اندکی آن هم در دورافتاده ترین نقاط کره زمین به زندگی ادامه میدهند.دراین روش زندگی طبیعی و آزادانه آنها چراگاهها،سبزینه زارها،بوته زارهارا برای پیدا کردن آب و غذا در می نوردند.زندگی در گله حافظ امنیت آنهاست و این گله را سیلمی برتر،محافظت می کند و احتمال خطر قریب الوقوع را هشدار می دهد .
اسب وحشی باید واکنشهای سریعی داشته باشد تا بتواند به زندگی ادامه دهد.کره های نو زائیده شده باید به سرعت سرپا بایستند تا اگر گله رمید،آنرا همراهی کنند.اسب فقط به هنگامی که گیر می افتد با لگد و سر دست زدن ویا گاز گرفتن به دفاع بر می خیزد .ضامن تنازع بقا در اسب شنوائی خوب، دید وسیع و سرعت در فرار به هنگام لزوم است .
هنوز هم بسیاری از ویژگی ها و غرایز اسبهای وحشی در مناطق امروزی به چشم می خورد برای اطلاع از واکنشهای خاص اسب باید این غرایز و ویژگی را بشناسیم.
وجوه تمایز - مشخصات
اسب دارای وجوه تمایز و مشخصاتی است که بخشی از طبیعت او هستند و این رفتار و روش متمایز زندگی اش او را از سایر موجودات متمایز می کند .
اجتماعی بودن
اسبها به زندگی در کنار یکدیگر و گاهی در دیگر حیوانات نیازمندند .از زمانی که اسبها به وسیله شکارچیان شکار می شدند ، زندگی گله وار امنیت آنها را ضمانت می کرده است چرا که تعدد ، شانس بقا را بیشتر کرده، اهمیت بخش بوده و فرار را تسریع می کرده است . ممکن است در اغلب اوقات اسبها را در حال نزاع و درگیری با یکدیگر ببینید که این ناشی از خصیصه اجتماعی بودنشان است و تنهایی اورا خمود وکج خلق می کند.
اگر اسبی در محوطه ای محصوربه تنهایی رها شود ، به وضوح دیده می شود که سراسیمه و شیهه کشان به این طرف و آن طرف دویده و حتی از نرده ها می پرد تا خود را به دیگران و در کنارشان برساند. بعضی از اسبها از بودن در کنا رحیواناتی مثل گاو و گوسفند هم راضی به نظر می رسند ولی به ندرت تنهایی را دوست دارند.
فهرست صفات ویژه برای به خاطر سپاری زندگی اجتماعی ( گله ) ؛پرسه زنی ، تقلید کننده،چرنده ،کنجکاوی ، حافظه قوی، قانون سلسله مراتب می باشد.
پرسه زنی
به نظر می رسدگله های رمیده ویا درحال چرای اسب نقاشی شده در دشتهای دوردست آنچنان قرابتی با اسبهای اهلی درون اصطبلها که ایام را به خوردن و کار کردن و یا چریدن در پادوکها می گذرانند نداشته باشند ، اعمال و رفتارشان را از اجداد وحشی خود به ارث برده وحفظ کرده اند.
اگر با اسب سرو کار دارید باید بر رفتار او اشراف داشته باشید تا از واکنشهای او در قبال محرکهای خاص آگاه بوده و زبان گویای اندام او و اصوات هشدار دهنده اش را هم بدانید.عمده دلیل بر این آگاهی ، ایمنی است . برای اجتناب از هر گونه خطر و یا آسیب احتمالی . دیگر ویژگی این آگاهی حفظ سلامت جسم و روان اوست که به موقع از بیماری و یا ناخشنودی او مطلع شده و در پی رفع آن بر آیید . و دیگر آنکه بتوانید با علم به رفتار اسب این حیوان را به بهترین نحو تر بیت نموده و ازاودر جهت های اهداف خویش استفاده کنید.
روش طبیعی زندگی اسب
امروزه گله های اندکی آن هم در دورافتاده ترین نقاط کره زمین به زندگی ادامه میدهند.دراین روش زندگی طبیعی و آزادانه آنها چراگاهها،سبزینه زارها،بوته زارهارا برای پیدا کردن آب و غذا در می نوردند.زندگی در گله حافظ امنیت آنهاست و این گله را سیلمی برتر،محافظت می کند و احتمال خطر قریب الوقوع را هشدار می دهد .
اسب وحشی باید واکنشهای سریعی داشته باشد تا بتواند به زندگی ادامه دهد.کره های نو زائیده شده باید به سرعت سرپا بایستند تا اگر گله رمید،آنرا همراهی کنند.اسب فقط به هنگامی که گیر می افتد با لگد و سر دست زدن ویا گاز گرفتن به دفاع بر می خیزد .ضامن تنازع بقا در اسب شنوائی خوب، دید وسیع و سرعت در فرار به هنگام لزوم است .
هنوز هم بسیاری از ویژگی ها و غرایز اسبهای وحشی در مناطق امروزی به چشم می خورد برای اطلاع از واکنشهای خاص اسب باید این غرایز و ویژگی را بشناسیم.
وجوه تمایز - مشخصات
اسب دارای وجوه تمایز و مشخصاتی است که بخشی از طبیعت او هستند و این رفتار و روش متمایز زندگی اش او را از سایر موجودات متمایز می کند .
اجتماعی بودن
اسبها به زندگی در کنار یکدیگر و گاهی در دیگر حیوانات نیازمندند .از زمانی که اسبها به وسیله شکارچیان شکار می شدند ، زندگی گله وار امنیت آنها را ضمانت می کرده است چرا که تعدد ، شانس بقا را بیشتر کرده، اهمیت بخش بوده و فرار را تسریع می کرده است . ممکن است در اغلب اوقات اسبها را در حال نزاع و درگیری با یکدیگر ببینید که این ناشی از خصیصه اجتماعی بودنشان است و تنهایی اورا خمود وکج خلق می کند.
اگر اسبی در محوطه ای محصوربه تنهایی رها شود ، به وضوح دیده می شود که سراسیمه و شیهه کشان به این طرف و آن طرف دویده و حتی از نرده ها می پرد تا خود را به دیگران و در کنارشان برساند. بعضی از اسبها از بودن در کنا رحیواناتی مثل گاو و گوسفند هم راضی به نظر می رسند ولی به ندرت تنهایی را دوست دارند.
فهرست صفات ویژه برای به خاطر سپاری زندگی اجتماعی ( گله ) ؛پرسه زنی ، تقلید کننده،چرنده ،کنجکاوی ، حافظه قوی، قانون سلسله مراتب می باشد.
پرسه زنی
دسته بندی | هواشناسی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 91 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 43 |
عناصر و عوامل هواشناسی :
هوا به مفهوم تغییرات کوتاه مدت وضعیت جوی است با بررسی برخی خصوصیات مشخص اتمسفر که مدام در حال تغییر است و تعیین وضعیت آنها در هر لحظه ، می توان به وضعیت هوا پی برد .
متغیرهای مهم مؤثر در تعیین هوا عبارتند از :
1- دما
2- رطوبت
3- دید افقی ، مه ، ...
4- نوع و مقدار بارندگی
5- ابرها و وضعیت آسمان
6- فشار هوا
7- باد
گزارشات مربوط به هوا براساس هفت مورد فوق انجام و تهیه می شود از عوامل ذکر شده ابر و جهت باد از همه بیشتر در پیش بینی های کوتاه مدت جوی مؤثر است.
عناصر جوی کاملاً با یکدیگر در ارتباط اند از بین عوامل هواشناسی هوا مهمترین عاملی است که تغییرات آن باعث تغییر در سایر عناصر می گردد.
عناصر و عوامل اقلیم شناسی :
دما ، رطوبت ، فشار و تابش خورشید هر کدام یک عنصر اقلیمی به حساب می آیند.
اما عامل اقلیمی ، عاملی است که در فضای مورد مطالعه تأثیر داشته باشد مانند :
1- ارتفاع
2- جهت
3- پوشش گیاهی
گاهی یک عنصر اقلیمی می تواند عاملی برای عنصر دیگر باشد مثلاً دما برای رطوبت ، رطوبت برای ابرناکی و ابرناکی برای تابش
روش و هدف مطالعه :
در این پروژه درسی سعی شده است تا در حد امکان پارامترهای هوا اقلیم شناختی منطقه طزرجان اندازه گیری شود پارامترهایی شامل بارش، دما ، خشکسالی ، تبخیر و تعرق و باد در این منطقه اندازه گیری شده است و روال کار به این صورت بوده است:
1- انتخاب ایستگاهها و انتخاب پایه زمانی و پراکندگی ایستگاهها
2- جمع آوری اطلاعات و آمار
3- انجام کارهای آماری روی داده ها به روش های معروف و آشنا
4- نتیجه گیری
و هدف این تحقیق ، کمک به تصمیم گیری و ارائه راهکارهایی برای مدیران و مردم منطقه می باشد .
ویژگی های منطقه :
به طور کلی موقعیت جغرافیایی یک منطقه عامل مهمی در اقلیم آن منطقه به حساب می آید ، اینکه منطقه از نظر موقعیت در کدام یک از تیپ های کوهستانی ، دشت ویلا یا قرار دارد و هر کدام از این تیپ ها چه اقلیمی دارند پستی و بلندی ، عرض جغرافیایی ، دوری و نزدیکی به دریا، واقع شدن در مسیر توده های هوای سرد و گرم و یا خشک و مرطوب ... فاکتورهای متعددی است که در تعیین اقلیم منطقه دخالت دارند حوزه طرزجان در عرض جغرافیایی ، الی شمالی و طول جغرافیایی الی شرقی قرار دارد.
بالاترین ارتفاع این منطقه 3750 متر و پایین ترین نقطه (خروجی) این منطقه 2066 متر می باشد.
حدود وسعت حوزه طزرجان
حوزه آبخیز داری طزرجان دارای مساحت 14/29 کیلومتر مربع است این حوزه دارای محیط 61/24 کیلومتر می باشد طول آبراهه اصلی می باشد .
ارتفاع میانگین وزنی حوزه متر می باشد بیشترین مساحت حوزه را شیب های تشکیل می دهد.
پوشش غالب حوزه راArtimisia Siberi تشکیل می دهد درصد پوشش حوزه 15% می باشد.
بارش :
منظور از بارش و بارندگی کلیه نزولات جوی است که به سطح زمین وارد می شود از زمانی که یک قطره باران در هوا تشکیل می شود تا موقعی که به سطح زمین می رسد پدیده هایی رخ می دهد که بیشتر در قلمرو علم هواشناسی است اما هنگامی که به سطح زمین می رسد به عنوان اساسی ترین عنصر چرخه هیدرولوژی به حساب می آید.
قبل از هر گونه بارش باید تراکم رطوبت به شکل ابر صورت گیرد حداقل سه شرط برای تراکم رطوبت و تولید قطرات باران الزامی است .
1- رطوبت کافی در هوا وجود داشته باشد .
2- هسته هایی که رطوبت بتواند اطراف آن ها متراکم شود در اتمسفر وجود داشته باشد.
3- هوا به صورت دینامیک سرد شده و دما به زیر نقطه شبنم برسد.
سرد شدن دینامیک هوا به طرق مختلف صورت می گیرد که از آن جمله عبارتند از :
1- انبساط بی دروهوا
2- برخورد توده هوا با خصوصیات مختلف
3- تصادم یک توده هوای مرطوب به جسم سردی مانند هوا
انواع مختلف بارش :
1- باران یا Rain
2- باران ریزه یا Dizzle
3- برف یا Snow
4- ؟ برف یا snow Flake
5- تگرگ یا Hail
6- یخ پوش شفاف یا Glaze
اندازه گیری نزولات جوی
منظور از اندازه گیری بارندگی تعیین مقدار ارتفاع آب حاصله از نزولات جوی در سطح زمین است اندازه گیری باران قدمتی 2000 ساله دارد اولین اندازه گیری های ساده بارندگی از 400 سال قبل از میلاد مسیح در هندوستان آغاز گردید اما نخستین باران سنج که به صورت امروزی در دنیا نصب شده است مربوط به سال 1400 میلادی در کشور کره می باشد ثبت خودکار بارندگی نیز از سال 1600 در انگلستان آغاز گردید.
با توجه به این که روی یک حوضه اندازه گیری تمام باران ها امکان پذیرنیست بنابراین به اندازه گیری نمونه ای اکتفا می شود و سپس آن را به کل منطقه تعمیم می دهیم.
هر بارش مشخصاتی دارد:
1- مدت بارندگی
2- مقدار بارندگی
3- شدت بارندگی
4- فراوانی وقوع
5- سطح بارش
تعداد باران سنج ها در شبکه باران سنجی :
مسئله ای که حداکثر مطالعات هیدرولوژیکی و هوا اقلیم شناسی به آن توجه می شود تعداد ایستگاهها در یک منطقه است با توجه به اینکه در صورت کم بودن ایستگاهها تخمین دقیق نخواهد بود و اگر زیاد باشد هزینه اضافی در برخواهد داشت .
توصیه های سازمان جهانی هواشناسی :
1- در مناطق مسطح و آب و هوای معتدل یک ایستگاه در هر 600 تا 900 کیلومتر مربع کافی است و اما در بعضی کشورها به دلایلی مثل فقدان راههای ارتباطی و ... در هر 900 تا 3000 کیلومتر مربع یک ایستگاه نیز قابل قبول است .
2- در مناطق کوهستانی با آب و هوای معتدل یک ایستگاه در هر 100 تا 25 کیلومتر مربع کافی است ضمناً از نظر ارتفاع باید حداقل یک ایستگاه در هر فاصله تراز 500 متری وجود داشته باشد در مناطق دور تا یک ایستگاه به ازای هر 250 تا 1000 کیلومتر مربع نیز قابل قبول است .
3- در مناطق کویری به ازای هر 1500 تا 10000 کیلومتر مربع کفایت می کند.
از لحاظ وسعت منطقه و تعداد ایستگاهها می توان از جدول زیر استفاده کرد.
وسعت حوزه به |
حداقل تعداد باران سنج |
تا 75 |
1 |
75 تا 150 |
2 |
150 تا 300 |
3 |
300 تا 550 |
4 |
550 تا 800 |
5 |
800 تا 1200 |
6 |
هم چنین برای تعیین ایستگاهها می توان از فرمول ساده زیر استفاده کرد.
CV : ضریب تغییرات بارندگی سالانه منطقه برحسب تعداد ایستگاههای موجود و داده های آماری آن ها
E: درصد اشتباه مجاز در تخمین میانگین بارندگی منطقه
N: تعداد ایستگاههای باران سنجی لازم
انتخاب ایستگاههای هواشناسی برای مطالعه بارندگی حوزه:
اولین قدم برای انتخاب ایستگاههای هواشناسی تهیه نقشه 250000: 1 منطقه است سپس نام ، نوع ، مختصات ، ارتفاع و سال تأسیس تمام ایستگاههای هواشناسی استان را جمع آوری کرده و سپس با توجه به مرز حوزه که روی نقشه بسته شده است و با در نظر گرفتن این پارامترها ، ایستگاههای مناسب را انتخاب می کنیم.
1- قرار گرفتن در حوزه
2- نزدیکی به حوزه
3- قرار گرفتن در دامنه ارتفاعی حوزه
4- قرار گرفتن در عرض های جغرافیایی حوزه
5- داشتن سال های آماری طولانی .
لیست ایستگاههای انتخاب شده در جدول صفحه بعد آمده است .
انتخاب پایه زمانی مشترک :
برای اینکه مشاهدات گوناگون مورد استفاده هواشناسی و اقلیم شناسی قرار گیرد باید به قدر کافی صحیح باشد و قابل مقایسه نیز باشند بنابراین مشاهدات باید در یک زمان و در یک شرایط انجام شود.
برای مثال نمی توان آمار سال های 47 تا 57 ایستگاه A را با آمار 57 تا 67 ایستگاه B مقایسه کرد اگر چه داده های هر دو ایستگاه صحیح و کامل باشد.
رسم نمودار پایه زمانی مشترک :
برای رسیدن به یک پایه زمانی مشترک ، بایستی تمام ایستگاههای انتخاب شده نمودار میله ای افقی رسم نماییم به طوری که محور افقی آن شماره سال و محور عمودی آن نام ایستگاهها باشد میله ها را در آن سال هایی که آمارشان موجود است رسم می کنیم سپس با توجه به نمودار مقطع زمانی مشترک را انتخاب می کنیم به طوری که چندین ایستگاه را شامل شود.
نمودار رسم شده در صفحه بعد آمده است .
جمع آوری داده ها :
پس از انتخاب ایستگاهها و پایه زمانی مشترک به سازمان های ثبت آمار و اطلاعات اقلیمی مراجعه کرده و داده های مورد نظر را می گیریم .
سازمان متولی |
نوع ایستگاه برافراشته |
وزارت نیرو |
باران سنجی تبخیر سنجی |
سازمان هواشناسی |
سینوپتیک کلیماتولوژی باران سنجی |
هم چنین آمار ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی طبق تاریخ میلادی بر روی سایت هواشناسی کشور به آدرس http://www.irimo.ir موجود می باشد.
لیست آمار اخذ شده به شرح جداول در صفحات بعد آمده است .
کنترل صحت آزمون همگنی داده ها :
قبل از اینکه اقدام به تجزیه و تحلیل داده ها شود لازم است از کیفیت و صحت داده ها اطمینان حاصل کنیم .
در مجموع می توان دو نوع اشتباه را در نظر گرفت .
1- بعضی از اشتباهات مستقیماً تیک بوده و از نقص دستگاه و شرایط کار آن می باشد.
2- اشتباهات دیگر از کیفیت و شرایط مشاهده می شود.
آزمون همگنی : برای تشخیص این که آیا ارقام و داده ها همگن است یا خیر روش های زیادی وجود دارد.
- روش ترافیکی : معمول ترین روش گرافیکی که به منظور یکنواختی داده ها به کار می رود روش جرم مضاعف Double Mass است و معمولاً برای همگنی داده های بارش به کار می رود که به صورت زیر است :
1- داده های ایستگاه A را که قرار است مورد آزمون قرار گیرد به ترتیب سال وقوع ردیف می کنیم .
2- میانگین آمار ایستگاههای مجاور را نیز مشابه ایستگاه A ردیف می کنیم .
3- مقادیر تجمعی را برای ایستگاه A محاسبه می کنیم.
4- مقادیر تجمعی را برای مجاوران نیز محاسبه می کنیم .
5- در یک محور مختصات محور افقی را به تجمعی میانگین ها و محور عمودی را به داده های تجمعی ایستگاه A اختصاص می دهیم.
6- سپس نقاط فاصله را به هم متصل کرده و اگر خط مستقیم شد داده ها همگن است و در صورت تغییرات فاحش ، شیب خط تغییر کرده و بر عدم همگنی داده ها دلالت دارد.
مقدار اصلاح شده داده ها از فرمول روبه رو نیز محاسبه می شود.
: داده های ایستگاه A
: داده های اصلاح شده برای ایستگاه
: شیب خطی که داده های مربوط به آن صحیح است.
: شیب خطی که داده ها باید اصلاح شود.
همان طور که دیده می شود در نمودار بناک سادات ، در شیب خط تغییرات زیادی وجود دارد که این شکستگی نشان دهنده ناهمگنی است .
سال |
قسمت |
1378 تا 1376 |
اول |
1384 تا 1379 |
دوم |
قسمت دوم نمودار جدیدتر است چون امکانات و دستگاههای بهتر و دقیق تری برای اندازه گیری است پس قسمت دوم درست است و قسمت اول باید اصلاح شود برای استفاده از فرمول نیاز به شیب خط داریم که عبارت است :
با استفاده از شیب های به دست آمده از فرمول فوق استفاده می کنیم البته ضریب اصلاح کننده را محاسبه کرده و با ضرب در سال های بین تا در آن عدد صحیح به دست می آید
و سپس از ضریب ضریب در داده ها یک بار دیگر نمودار جرم مضاعف بنادک سادات را رسم می کنیم .
سپس ضریب را در تمام داده های آماری ضرب کرده تا مجموع آن ها برابر مقدار بارش سالیانه تصحیح شود.
روش غیرگرافیکی یا غیر نموداری (روش ران تست)
در مورد ایستگاههایی انتخاب شده ما نمی توانیم این آزمون را انجام دهیم و به فرض گرفتن میانه به عنوان معیار وسط با 8 سال آمار ، 4 تا داده بیشتر و 4 تا داده کمتر از میانه داریم به عبارت دیگر در این صورت ما به ازای آن در جدول حدود u نداریم .
بازسازی و تخمین داده های ناقص
هدف از بازسازی داده ها ، برآورد داده های سالها ، ماهها یا زمان به خصوصی است که داده های آن ثبت نشده است به علل سیل ، زلزله ، خرابی دستگاه و ...
روش های بازسازی داده ها
1- روش درون یابی Interpolation
2- روش نسبت ها
3- روش میانگین گیری
4- روش گرافیکی
ویژگی های آماری هر ایستگاه
آمار و احتمالات در هواشناسی
عناصر هواشناسی پارامترهای احتمالی می باشند و چگونگی وقوع آن ها در آینده ، تابعی از خصوصیات آماری وقوع آن ها در گذشته است بنابراین ، پیش بینی وضعیت آب وهوایی منطقه تنها با تجزیه و تحلیل های آماری امکان پذیر است .
مشخصات آماری داده های هواشناسی:
متغیرهای هواشناسی از پارامترهایی تشکیل می شوند که به صورت تصادفی رخ می دهند . به منظور شناخت علمی این متغیرهای ، لازم است مشخصات آن ها محاسبه می شود.
پارامترهای توصیف آماری بر دو قسم اند :
1- معیارهای تمایل مرکزی یا Central Tendency
میانگین حسابی یا ریاضی یا Arithmetic Mean
میانگین وزنی یا Weighting Mean
میانگین هندسی یا Geometric Mean
میانگین هارمونیک یا Harmonic Mean
میانگین متحرک یا Moving Mean
میانگین برداری یا Vectorial Mean
میانه یا Median
نما یا Mode
2- معیارهای پراکندگی یا Disperion
این پارامترهای آماری نشان دهنده چگونگی تغییرات یا پراکندگی داده ها در اطراف میانگین می باشند .
- دامنه تغییرات یا Range
- انحراف از میانگین یا Mean Divintion
- واریانس یا Variance
- انحراف از معیار یا Standard Divintion
- ضریب تغییرات یا Coefficient of variation
- چولگی Skewness
میانگین حسابی یا ریاضی یا Arithmetic Mean
میانگین تخمینی از متغیرهاست که احتمال وقوع آن در آینده بیشتر از هر مقدار دیگری می باشد میانگین حسابی که به اختصار به آن میانگین می گوییم معمولی ترین میانگین می باشد که از فرمول زیر محاسبه می شود.
میانگین هندسی یا Gometric Mean
در این روش ریشه n ام حاصل ضرب n متغیر محاسبه می شود .
میانگین هارمونیک یا Harmonic Mean
دراین روش میانگین گیری از فرمول زیر استفاده می شود.
میانه یا Median
عددی که توسط یک سری ارقام ردیف شده قرار گیرد را میانه گوییم به شرط آنکه اعداد صعودی یا نزولی مرتب شده باشند اگر تعداد اعداد مرتب شده برابر n باشد و n زوج باشد میانه برابر میانگین (n/2)+1,n/2 است و چنانچه n فرد باشد (n/2)+1 میانه می باشد.
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 13 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 11 |
رِد دوون (دوون قرمز) – بوستوروس
اطّلاعات کلی
رد دوون، که با عنوان "بومی قرمز" (رد نِیتیو) نیز شناخته می شود، از مرز انقراض رهایی یافته است. کمتر از 500 دوون شیرده در ایالات متحده باقی مانده است. از نظر تاریخی، رد دوون یک نژاد گاو گسترده می باشد. در آمریکا و در طول نیمه ی اوّل این قرن نژاد معروفی بود.
توصیف
رد دوون دارای اندازه ی متوسط، شاخ دار، قرمز پررنگ و نژادی چند منظوره می باشد. گاو نر دارای وزنی بین 1000 تا 1200 پوند و گاو ماده 800 تا 1000 پوند می باشند. می تواند تا 12000 پوند شیر غنی از نظر سرشیر تولید کند و گوساله ی دارای استخوان سبک و 60% گوشت قابل استفاده به دنیا آورد. گوساله ها همچنین می توانند به شکل گاوهای نر باهوش آرام و مطیع و پرکار پرورش یابند. رد دوون یک ضرورت برای مهاجران آمریکایی در باختر میانه بودند. آنها نژاد یک مزرعه ی خانوادگی کوچک بودند امّا بعد از جنگ جهانی نژادهای خاص دیگری برای گوشت و شیر به وجود آمدند. بعد از آن تراکتورها به طور کلی جایگزین گاوهای نر شدند و نیاز به یک نژاد چند منظوره مثل رد دوون کاهش یافت.
رفتارها و محل سکونت
رد دوون توانایی تبدیل علوفه و علف های خشک چراگاه هارا به شیر و گوشت دارای کیفیت خوب دارد. نژادهای جدید نیاز به مکمل های غذایی غلات دارند که انرژی کافی برای رشد، تولید مثل و حرکت ندارند. کارایی انرژی بیشتر با داشتن نژادهایی مثل رد دوون که می توانند با علف های خشک و نامرغوب زنده بمانند و شیر و گوشت با کیفیت خوب تولید کنند، حاصل می شود. دوونها نسبت به نژادهای دیگر فعال تر و چابک تر هستند و در بعضی نوشته ها آمده که آنها می توانند در هر ساعت 6 مایل را به حالت یورتمه و با یک گاری خالی طی کنند. این نژاد دارای رفتار و خوی آرام است و یک گاو خانگی عالی است.
دسته بندی | فنی و مهندسی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 888 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 134 |
مقدمه
تجربه سالیان دراز مدیران اجرایی کشور حکایت از آن دارد که در اجرای عملیات عظیم پیمانکاری مهمترین عاملی که می تواند به انتقال و ارتقاء فن آوری ملی منجر شود ، حمایت از ایجاد و تقویت شرکتهای پیمانکار[1] یا پیمانکار عمومی در کشور است . شرکتهایی که بتوانند اجرای یک طرح بزرگ را به طور کامل برعهده گیرند و همچنین در صورت لزوم به اجزای قابل تفکیک تقسیم کرده و با انتخاب پیمانکاران فرعی(پیمانکاران جزء[2]) نسبت به خرید تجهیزات و نصب و راه اندازی آنها همت گمارند ، در ضمن بتوانند هماهنگی لازم را بین پیمانکاران فرعی ایجاد کنند وبا نظارت مهندسی و کنترل پروژه ، مسئولیت کیفیت کار و عملکرد مناسب طرح و زمانبندی و هزینه نهایی آن را نیز بپذیرند .
ایجاد تحول اساسی در ساختار استراتژیک مدیریت عالی تصمیم گیری کشور ، علاوه بر تاسیس شرکتهای پیمانکاری توانمند ، اثرات و مزایای دیگری نیز به همراه داشته که از آن جمله می توان به انتقال فنآوری مربوط به انجام پروژه ها اشاره کرد که این امر از جهات مختلف منشا کسب منافع ملی گردیده است . خوشبختانه طی چند سال اخیر تلاش مضاعفی در همین راستا و به منظور تقویت شرکتهای پیمانکار جامع درجهت ارتقاء فنآوری ملی صورت گرفته است .
با رشد روز افزون تکنولوژی همواره خطرات و ریسک های ناشی از کار نیز افزایش پیدا می کند . کنترل این خطرات نیازمند نوعی سیستم مدیریتی است که منجر به کاهش این خطرات و حصول اطمینان از افزایش ایمنی ، رفاه کارکنان و همچنین حفاظت از محیط زیست می گردد .
از آنجایی که مدیریت بهداشت ، ایمنی و محیط زیست HSE[3]، از موارد کلیدی و بسیار مهم در اجرای عملیات پیمانکاری می باشد . لذا لازم است تا با رعایت سطوح مختلف HSE در سازمان ها و پیمانکاران تحت پوشش ایشان نقش مهمی در کاهش ریسکها و خطرات کاری و در نتیجه آن ارتقای سیستم مدیریتی بهداشت ، ایمنی و محیط زیست کشور ایفا نمود . این در حالی است که امروزه شرکتهای پیمانکار عمومی بین المللی ، مدیریت اعمال شده HSE و چگونگی عملکرد در این زمینه را به عنوان یکی از مهمترین شاخص [4]های بازاریابی جهانی می دانند و همواره برای بهبود وضعیت مدیریت HSE موجود و ارتقای آن می کوشند تا آمار[5] و اطلاعات مدیریت اعمال شده به مشتری (کارفرما) نشان دهد تا در بخش HSE ، سیستماتیک اندیشیدن و عمل کردن هدف نهایی است.
دنیای امروز دنیای رقابت است . نرخ سریع تحولات تکنولوژیک، تغییر در الگوهای مصرف و نیازهای بازار، بالا رفتن انتظارات جامعه و مسؤولیتهای اجتماعی سازمانها، عرصه رقابت را روزبهروز تنگتر مینماید. شرط بقاء در چنین محیطی برخورداری از مزیتهای رقابتی در سازمان است.
توجه به منابع انسانی[6] به عنوان اصلیترین سرمایه سازمان، بهبود فرآیندهای کاری در راستای تولید و عملیات بهرهور و توجه به موضوعات زیستمحیطی برای تحقق توسعه پایدار از مهمترین معیارهای رقابتپذیری سازمانها به شمار میروند. از اینرو پرداختن به موضوعات ایمنی، بهداشت و محیط زیست به یکی از اولویتهای کسب و کار در سازمانهای امروزی تبدیل شده است. در این میان بهرهگیری از یک نگرش جامع و نظاممند به این موضوعات اهمیت بسیاری دارد.سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست پاسخی به این مهم است.کار در محیطهای پیمانکاری به لحاظ تنوع کار، حضور گروههای مختلف کاری و نیز عدم آشنایی کامل با محیط و شرایط کار، با پتانسیل بالای وقوع حوادث ایمنی، بهداشتی و زیستمحیطی همراه است؛ از اینرو پرداختن به موضوعات HSE در عملیات پیمانکاری اهمیتی دوچندان مییابد.
کار در محیطهای صنعتی همواره با پتانسیل وقوع حوادث مختلف همراه است. خطرات ایمنی، بهداشتی و زیست محیطی فراوانی در محیط کار وجود دارند که غفلت از وجود آنها و عدم برنامهریزی جهت مواجهه با آنها میتواند عواقب جبران ناپذیری به دنبال داشته باشد.
در این پروژه در ابتدا به معرفی سیستم و علت اهمیت موضوع پرداخته شده است،در فصل دوم قسمت های مختلف سیستم HSE توضیح داده شده ، در فصل سوم نحوه ایجاد تغییرات مورد دلخواه برطبق سیستم HSE آورده شده است ،در فصل چهارم تعاریف و مدلهای مختلف فرهنگ سازی HSE آورده شده، در فصل پنجم به نحوه سازماندهی و تعریف مسئولیت های HSE پرداخته شده است،در فصل ششم نحوه مانیتور کردن سیستم HSE آورده شده، در فصل هفتم به نحوه ایجاد بهبود در استراتژی آورده شده است، در فصل هشتم تعاریف و نحوه ارزیابی ریسک آورده شده است، در فصل نهم نحوه استقرار کاربردی نظام HSE در مناقصه و قراردادها و نحوه ارزیابی پیمانکاران آورده شده است.
فصل اول
1-1)سیستم مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست پیمانکاران
هدف مدیریت HSE پیمانکاران مبتنی بر ارائه نگرشى برای مدیران سازمانها و پیمانکار در رابطه با ابزار و روش هایى مترکز است که بتوان HSEرا در قالبى استراتژیک اداره کرد.فعالیتهایى که در عملیات پیمانکاری صورت مى پذیرند مخاطراتى را در بردارند که مى توانند کارکنان و مردم عادى را در معرض صدمات[7] ایمنی و بهداشتی قرار داده وهمچنین میتوانند صدمات محیطى را بهمراه داشته باشند . بکارگیرى مؤثر موارد مطرح در HSE از دغدغه هاى عمده کسانى است که مسئولیت[8] اداره قسمت هاى مختلف سازمانها و پیمانکاران را به عهده دارند.
در سال هاى اخیر تعداد بیشترى از مردم بر این امر واقف گردیده اند که سیاره ما و ساکنان آن به شدت آسیب پذیر بوده و صلح، رفاه و کیفیت بالاى زندگى را فقط مى توان از طریق کاربرد مسئولانه منابع طبیعى و احترام به افراد و شیوه هاى زیستى آنها تأمین کرد. اکنون، مردم انتظار دارند که دولت ها و چهره هاى سرشناس امور، توسعه اقتصادى را به شیوة مسئولانه اى از دیدگاه اجتماعى ، ایمنی ، بهداشتی و زیست محیطى اداره کنند. کمیسیون برنتلند[9] در سال ١٩٨٧ ، نیاز به توسعة پایدار اقتصادى را چنین تعریف کرد" : توسعه اى که نیازهاى عصر حاضر را بدون فدا کردن امکانات و تواناییهاى نسل هاى آینده در برآوردن نیازهایشان برآورده سازد ".سیستم مدیریت HSE بخش کلیدى تعهدات هر پیمانکار و سازمان نسبت به توسعه پایدار مى باشد. علاوه بر جنبه اخلاقى تلاش در ایجاد آینده اى پایدار ، دلایل قوى اقتصادى براى تضمین مدیریت مؤثر HSE پیمانکاران وجود دارند . کاهش هزینه ها و پرهیز از ریسک ضمن ارتقاى بهره ورى عملیاتى، با متمایز ساختن پیمانکاران بر مبناى میزان مسئولیت پذیرى مدیریت HSE اعتبار بین المللى پیمانکاران را افزایش مى دهد. این افزایش اعتبار ضمن جذب کارکنان مستعد و سرمایه گزارى مالى به ایجاد همکارى هاى مؤثر بین سازمانها و پیمانکاران کمک میکند.
2-1) چرا یک سازمان و پیمانکاران آن به استراتژى مدیریت HSE نیازمند هستند؟
HSE باید جزء تفکیک ناپذیر فعالیت هاى هر سازمان و پیمانکار باشد و بخشى از فعالیت هاى روزمره آنان باشد. اما این سؤال مطرح می شود که تا چه اندازه می بایست در پروژه هاى پیمانکاری بر روی HSE سرمایه گذاری کرد و چگونه مى توان در عین ادارة و مدیریت موفق اقتصادى یک پروژه پیمانکاری، حداکثر بهره بردارى را از HSE نمود؟ چگونه مى توان از اتلاف وقت و تلاش مدیریت پیمانکار در امورى که بازدهى قطعى ندارد پیشگیرى کرد؟
انتظارات مدیران و سازمانها و کارفرمایان به سرعت در حال تغییر است. مدیریت HSE پیمانکاران چارچوب یکپارچه اى را که براى تعادل بخشیدن میان عوامل مختلف به شیوه اى منطقى و حرفه اى را که لازم است، ارائه مى دهد.
چگونه باید آنچه را که لازمه مدیریتHSE پیمانکاران است ارزیابی و برنامه ریزی کرد:
در حال حاضر، کیفیت مدیریت HSE پیمانکاران در سازمانها چگونه است؟پیمانکاران نمى توانند ریسک هایى را که متوجه فعالیت آنهاست، نادیده بگیرند چون اثرات این خطرات در معیار عملکردى پیمانکار مى تواند بسیار مهم بوده و ممکن است به تصور سازمان و جامعه نسبت به آن حرفه آسیب هاى جبران ناپذیرى وارد شود.چالشى که فرا روى مدیران سازمانها و پیمانکاران قرار دارد ، دانستن شیوة مدیریت ریسک[10] کارى به نحوى که حالت بهینه را براى سازمان شان فراهم آورد،مى باشد.کلیه فعالیت ها از نظر ماهیت و حوزة عملکرد متفاوتند و لذا، هر یک با مجموعة متفاوتى از ریسک هاى مختلف روبرو هستند که باید آنها را مدیریت کنند. میزان سطح مدیریتى که توسط سازمان و یا پیمانکاران خاص انجام مى شود باید منعکس کننده سطح ریسک[11] فعالیت آن سازمان و یا پیمانکاران باشد. اگر سازمان یا پیمانکاری کنترل هاى کافى را اعمال نکند، ممکن است بدون هیچ ضرورتى، خود را در معرض ریسک هاى مختلف قرار دهد و از سوى دیگر، اگر سازمان یا پیمانکاری کنترل هاى بیش از حد و پیچیده اعمال کند، منابع خود را اتلاف کرده است.
مدیریت کنترل ریسک بسیار پیچیده ممکن است منجر به سردرگمى و گمراهى افراد شده و آنها را ترغیب به نادیده گر فتن عمدی و بى توجهى به مقررات سیستمHSE نماید .با ساده نگهداشتن فرآیند مدیریت ریسک، و رعایت تناسب آن با درجه ریسک خطرات موجود، مى توان در اجرای سیستم HSEموفق شد. بنابراین، مدیران ارشد سازمانها می بایست روش هاى موجود مدیریت ریسک را ارزیابى کرده و مناسبت آنها را براى کار خود ارزیابى کنند. در اینصورت مى توان تصمیمات لازم دربارة اقدامات بعدى را اتخاذ کرد.
3-1)دو معیار سنجش[12] ساده براى ارزیابى عملکرد جارى سیستم وجود دارد:
1-3-1)تعداد حوادث یا رویدادهاى مرتبط با:HSE
اندازه گیرى تعداد حوادث و رویداد هاى مرتبط با HSE که در طول سال گزارش مى شود، شاخصى از عملکرد HSE سازمان و پیمانکار می باشد .با انجام این اندازه گیرى ها مى توان روند خاصى را بین آنها مشخص نمود.
لیکن، این روش کند بوده و بیشتر حالت انفعالى دارد و باید صبر کرد تا حوادث یا رویدادها رخ دهند. اغلب حوادث و یا رویدادها، وقایعى هستند که موجب بروز مشکل و چالشهایى براى مدیریت ریسک مى شوند. در نتیجه، سازمانها یا پیمانکارانی که تعداد حوادث و رویداد آنها کم است مى توانند تصورکنند که سطح عملکرد خوبى دارند. هرچند این مطلب مى تواند ناشى از خوش شانسى باشد تا مدیریت درست. داده هاى مربوط به حوادث و رویدادها که نقطه شروع ارزیابى[15] چگونگى عملکرد HSE و بررسى احتمال وجود ارتباط سیستماتیک بین داده ها مى باشد، بایستى همیشه در دسترس باشد. هر چند در تفسیر داده هاى موجود بایستى مراقب بود.
به عنوان نقطه شروع ، هر سازمان یا پیمانکار باید روش اجرایی مدون و مناسبی را برقرار نماید تا اطمینان حاصل گردد کمیت و کیفیت حوادث گزارش شده پویایی سیستم را تضمین می نماید زیرا اطمینان کاذب به کفایت گزارشات ممکن است موجب کندی در پیشرفت عملکرد HSE گردیده و دایره اقدامات را بر مبنای اطلاعات ناکافی از حوادث محدود نماید.
[16]: HSE 2-3-1)هزینه
روش هاى مختلفى براى ارزیابى هزینه هاى واقعى مربوط به امور HSE وجود دارد . اغلب سازمان ها و پیمانکاران از سنجش هزینة واقعى HSE به نحو مؤثر غافلند. این غفلت منجر به استفاده غیر مؤثر از منابع شده و سازمان یا پیمانکار را در تشخیص مواردى که تمرکز تلاش هاى مدیریت باید بر روى آنها قرار گیرد دچار اشکال خواهد کرد.حوادث مى توانند هزینه هاى مستقیم و غیرمستقیمى را بر سازمان و پیمانکار تحمیل کنند بنحوى که هزینه هاى ایجاد شده توسط بعضى از آنها را نمى توان توسط بیمه جبران کرد.
|
شکل(1-1)هزینه هاى مستقیم و غیر مستقیم
سازمان ها و پیمانکاران به طور عموم بر این باورند که اکثر هزینه ها تحت پوشش بیمه[17] قرار گرفته یا مى گیرد، در حالیکه توسط بیمه پرداخت نگردیده و از سایر منبع بودجه هاى سازمان تأمین مى گردد )مثل بودجه سرویس ونگهدارى، مرخصى استعلاجى، افزایش حق بیمه و ..)
بر اساس مطالعات انجام شده بر روى شرکت هاى انگلیسى آندسته از هزینه هاى حوادث که تحت پوشش شرکت هاى بیمه قرار نگرفته بودند بین ٨ تا ٣6 برابر بیشتر ازهز ینه هاى ناشى از پرداخت حق بیمه در زمان انجام مطالعات بوده است در حالى که هزینه هاى غیر مستقیم حدود ٦ تا ١٠ بار بیش از هزینه هاى مستقیم بوده است. شکل(2-1)هزینه هاى بیمه اى و غیر بیمه اى حوادث[18]
پایین ترین حد هزینه، همیشه خیلى واضح نیست هرچند، عدم در نظر گرفتن مشکلات و پیچیدگى هاى HSE مى تواند منجر به تحمیل بارهاى غیر قابل قبولى بر بار کارى سازمان و پیمانکار گردد.توجه به HSE فقط یک تلاش بشردوستانه نیست، بلکه در صورت مدیریت صحیح مى تواند به بروز مزیتهاى پایدار و همیشگى بیانجامد.
شکل(3-1)هزینه در قبال تلاش[19]
هزینه حوادث مى تواند بارى سنگین و ناشناخته بر توان مالى سازمان تحمیل کرده بنحوى که سودآورى عملیات آن را تحت الشعاع قرار دهد .عدم درک مدیریت از رابطه مستقیم بین حوادث و سوانح مرتبط با HSE وسودآورى مى تواند به ابتکارات نادرست جهت کاهش هزینه ها واز دست دادن فرصت هاى بوجود آمده در جهت اجراى استراتژى HSE منجر شود.این استراتژى ها خود هزینه بر هستند)از جمله هزینه هاى مربوط به دستمزد، تخصیص نادرست منابع،آموزش و نظارت بیشتر (بنابراین، چالش عمده یافتن نقطه اى است که در آن زیان هاى سازمان با هزینه ناشى از بکار گرفتن برنامه نظارت و کنترل مناسب در تعادل قرار مى گیرد.
4-1) عملکرد سازمان یا پیمانکار در مقایسه با دیگران چگونه است؟
با تعیین میزان عملکرد سازمان یا پیمانکار در رابطه با HSE می توان موقعیت سازمان را نسبت به سایر سازمان ها ارزیابى کرد. آیا پیمانکار از پیشگامان[20] حرفه خود بحساب مى آید یا اینکه از استانداردهاى حرفه مربوطه عقب مانده است؟
براى ارزیابى اینکه سازمان یا پیمانکار در حال حاضر چگونه عملکردى دارد و یا عملکرد آن را نسبت به دیگران مقایسه کنیم، مواردى هستند که باید مد نظر قرار گیرند، از جمله:
برخى سازمان ها مطالعات سنجش را انجام مى دهند . سنجش[21] اصطلاحى است که براى تشریح بسیارى روش هاى مختلف بکار مى رود و بدلیل همین تنوع در انجام اینگونه مطالعات بایستى محتاط بود و دقت لازم را مبذول داشت.
5-1) سازمان یا پیمانکار کدام سطح مدیریتHSE را باید در حرفه خویش بکار گیرد؟
پیمانکار یا سازمان پس از برآورد عملکرد خویش و درجه بندى موقعیت نسبت به دیگران، بایستب به ارزیابى سطح مدیریت ریسکى که متناسب با فعالیت خویش پرداخته و بویژه مشخص کند که آیا روش و رویکرد جارى مدیریت در زمینه مدیریت ریسک با نوع فعالیتی که انجام می دهد تناسب دارد.
براى کمک به ارزیابى فوق، هر سازمان مى تواند نیازهاى گروه هاى ذینفع حرفه خود را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد . در هر حرفه اى گروه هاى متعدد با منافع ویژه و یا علائق مشخص در ارتباط با عملکرد سازمان وجود دارند که در بعنوان "گروه هاى ذینفع " نام برده شده اند.در رابطه با موضوع HSE طیف وسیعى از گروههاى ذینفع وجود دارند.
شکل(4-1)گروه هاى ذینفع[22] در HSE:
|
||||||
|
|
|||||
عدم دستیابى به انتظارات گروه هاى ذینفع مى تواند به کاهش اعتبار یک سازمان بیانجامد. براى مثال، قانونگزاران و آنانکه مسئول اجراى قوانین و مقررات هستند در ارتباط با تبعیت از مقررات و قانون با سازمان داراى نقاط تعامل هستند .عدم تبعیت و پیروى از قوانین (عدم توانائى در برآورد و تأمین انتظارات آن) مى تواند منجر به پرداخت جریمه هاى مختلف و یا ملزم به پیاده کردن معیارهاى سنجشى هزینه آور مرتبط با توصیه هایى که در خصوص حادثه اى خاص بعمل آمده، میگردد.
تداوم تحمیل این گونه هزینه ها تأثیر منفى بر توان رقابتى سازمان و پیمانکاردرعرصه عملیاتى خواهد گذاشت .در مقابل با تأمین انتظارات گروه هاى ذینفع اعتبار و وجهه سازمان و پیمانکار حفظ گردیده و از اقدامات هزینه آور انفعالى جلوگیرى خواهد گردید .
اما جایگاه سازمان کجاست؟ آیا از توقعات گروههاى ذینفع پیشى گرفته یا آنها را برآورده نکرده است؟ سازمان در ارتباط با مدیریت ریسک در چه سطح و جایگاهى قرار دارد ؟... سازمان و گروههاى ذینفع مرتبط با سازمان مایلند مدیریت ریسک در چه سطحى قرارداشته باشد؟
براى تعیین جایگاهى که یک سازمان در آن قرار دارد و یا بایستى قرار داشته باشد، مى توان موقعیت سازمان را در شبکه سیستم مدیریتى ارزیابى کرد.
6-1) این شبکه بکمک دو پارامتر تعریف مى شود:
1-6-1) رویکرد[23] سازمان و پیمانکار نسبت به مدیریت HSE چگونه است؟
آیا باید براى مدیریت HSE رویکردى از پیش برنامه ریزى شده انتخاب نمود یا رویکردى انفعالى؟ براى مثال،آیا سازمان در مقابل مقررات و سوانح و حوادث پس از وقوع عکس العمل نشان دهد و یا اینکه رویکردى برمحورتلاش در پیش بینى آنها و اقدام پیش از وقوع سانحه برگزیند.
2-6-1) میزان اتکاى سازمان بر سیستم هاى رسمى[24] چقدر است؟
برخى سازمان ها فاقد روش مدیریت HSE هستند. کار آنان بدون قواعد و روال مشخص انجام میگیرد. اما گروه دیگرى از آنان بمنظور اطمینان از پیروى و سازگارى عملیات با الزاماتHSE به طور قابل توجهى به مکاتبات رسمى روى آورده و بر اجراى رهنمودها و دستورالعمل هاى اجرائى اتکاء کرده اصرار مى ورزند.
در روند تکامل و تحول مدیریت HSE چهار مرحله متصور است . این مراحل عبارتند از آتش نشان[25]، مرحله سازگارى[26]، مدیریت ریسک[27] و خوداتکایى[28]. مشخصات این مراحل در جدول زیر نشان داده شده است.
جدول(1-1)روند تکامل و تحول مدیریت HSE
این مراحل را مى توان در یک شبکه نشان داد شکل (1-5).
شکل(5-1)رویکرد به مدیریت HSE
گروه هاى ذینفع، از طریق انتظارات خود، جایگاه استانداردهاى قابل قبول را در این مرحله از تحولات تعریف مى کنند. این سطح دائماً در حال جابجایى است و مى تواند در نتیجه وقایع مهم، جهش نماید.
شکل6-1 (ب)پس از رویداد مهم شکل6-1(الف) پیش از رویداد مهم
|
با در نظر گرفتن عملکرد فعلى، مراحل مختلف تحول و نیز انتظارات گروههاى ذینفع، سازمانها مى توانند استراتژى هاى مناسب خود را تدوین کنند. این استراتژى ها در صدد ایجاد تعادل میان هزینه، مسائل حقوقى و ایمنی و بهداشتى تدوین مى گردد.
شکل(7-1) مدل تجارى سازمان با عملکردى در سطح بالا
اینچنین استراتژى[29] را مى توان به عنوان پیوندى میان نیازهاى گروههاى ذینفع و سیستم هاى مدیریت سازمانها در نظر گرفت .بنابراین باید سیستم مدیریت براى ارائه استراتژى HSE پیمانکاران طراحى شود.سازمانها و پیمانکاران غالباً فعالیت خود را روى اصلاح بخش هائى از سیستم مدیریت متمرکز مى کنند بدون اینکه در نظر بگیرند که چگونه این اصلاحات علائق و انتظارات گروههاى ذینفع را تأمین خواهند کرد.
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 17 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 16 |
بخش اول- منابع تولید
احداث مزرعه شترمرغ برای هر کسی پر ماجراست. برای راه اندازی مزرعه شترمرغ به زمین، نیروی کار، آب، مجوز و نقدینگی نیاز دارید. قبل از آغاز چنین پروژه ای برخی از جنبه های مورد نیاز را مورد بررسی قرار می دهیم.
زمین
باید بررسی کنید که چگونه از زمینی که در اختیار دارید استفاده کنید. بسته به اینکه چه گزینه هایی را در شروع کار در نظر گرفته اید باید تصمیم بگیرید که چه مقدار زمین برای جفت گیری، نگهداری جوجه ها، پرورش پرنده ها تا سن کشتار و تجهیزات جوجه کشی اختصاص دهید. ممکن است فضاهای دیگری را برای ساختمان های اداری، فروشگاه یا محل استراحت کارگران در نظر بگیرید.
گروه بندی معمول شترمرغ ها به صورت دسته های سه تایی یعنی یک نر و دو ماده است، اما شما ممکن است نگهداری جفتی ( یک نر و یک ماده)، یا دسته های چهارتایی ( یک نر و سه ماده) و یا نگهداری دسته جمعی (دو یا چند نر با دو یا چند ماده) در نظر بگیرید. ما نگهداری جفتی و یا سه تایی را توصیه می کنیم. چون کنترل عملکرد فردی هر پرنده امکان پذیر است.
فضای مورد نیاز برای پرورش دسته سه تایی30 متر (32 یارد) در 50 متر (55 یارد) و در مجموع 1500 متر مربع است. البته این اندازه بدون هیچگونه عواقب جدی تقریبا به نصف قابل تقلیل می باشد اگرچه گردشگاه های بزرگتر با مکان های دویدن وسیع مطلوبتر بوده و به همین علت گردشگاه ها به صورت مستطیل در می آید تا مربع.
جوجه ها طی چهار هفته اول زندگی به فضای کمی نیاز دارند. فضای 2 متر (2 یارد) در 10 متر (11 یارد) برای 20 جوجه کافی است، لیکن جوجه ها سرعت رشد چشمگیری دارند، با رشد جوجه ها نیاز به فضای پرورشی به سرعت افزایش می یابد.
دسته بندی | محیط زیست |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 55 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 101 |
از زمانی نه چندان دور هر سال با فرارسیدن فصل گرما، معضل کم آبی شهرهای کشور و نگرانی از پیامدهای اجتماعی آن، دغدغه ی خاطر متولیان و مسؤلان شهری کشور است. هر سال که می گذرد بر تعداد شهرهای کم آب کشور افزوده می شود، گستره ی بی آبی و کم آبی از شهرهای کوچک عبور می کند و شهرهای بزرگ و حتی پایتخت کشور را فرا می گیرد. این در حالی است که در دهه اخیر و در سال های پس از جنگ تحمیلی، به ویژه در دهه ی گذشته بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری های ملی در بخش آب هزینه شده است و علاوه بر مهار آب ها و توسعه ی تأسیسات گوناگون آبی، با نهادینه ساختن بخش آب و فاضلاب شهری، زمینه ی توسعه ی پایدار در این بخش فراهم شده و دستاوردهایی فراتر از هدف های پیش بینی شده در دو برنامه ی اول و دوم توسعه به دست آمده است. اما به رغم این تلاش ها، باز هم دامنه ی معضل کم آبی در شهرهای کشور سال به سال فزونی می یابد.
نباید از یاد برد که کم آبی، به عنوان تفاضل مثبت تقاضا و تولید، یک معلول است که همچون سایر مجهولات، برای فایق آمدن بر آن باید در ابتدا علت را جست و جو کرد. چه در صورتی که علت ها به درستی تببین و شفاف شود، دستیابی به راه حل ها چندان دشوار نخواهد بود. بروز معضل کم آبی در شهرهای کشور در دو بخش فقدان ساختار مدیریت هماهنگ شهری مناسب و محوریت مدیریت آب بر توسعه ی سازه یی و غفلت از مدیریت تقاضا (مصرف) قابل بررسی و تحلیل است.
شرکت های آب و فاضلاب که عهده دار تهیه و توزیع آب شهرهای کشور هستند، همچون سایر نهادهای شهری، واحدهای خدماتی محسوب می شوند که عملکرد آنها در مجموعه ی خدمت دهی های شهری معنا می یابد. واقعیت این است که هر چند خشکسالی سال های اخیر، رخداد تنش های آبی را در بخش های شهری و کشاورزی تشدید کرده است، اما موضوع خشکسالی و کم آبی در پهنه ی وسیعی از این سرزمین، نه مسئله ی دیروز و امروز که پیشینه یی طولانی دارد و با تاریخ این سرزمین عجین است. مشاهده ی بناهای آبی باستانی در گوشه و کنار و تأثیر شگرف آب در آداب و رسوم و فرهنگ مردمان ما، گواه آن است که آب و تأمین آن یکی از دغدغه های مهم فکری گذشتگان ما بوده است. و هر چند که پیشینیان توانستند با افزایش دانش فنی خود در مهار و استحصال آب ها (مدیریت تأمین)، مصرف این کالای حیاتی را با توانایی های خود و امکانات طبیعی بهینه به سامان درآورند (مدیریت تقاضا)، اما امروزیان به دلایل گوناگون و به رغم برخورداری از فناوری های نوین، به دلایلی از انجام این مهم درماندهاند که دلایل نیازمند بررسی است.
مدیریت آب شهری به عنوان یکی از ارائه کنندگان خدمات زیربنایی، تنها زمانی قرین موفقیت خواهد بود که برنامه ها و عملکرد آن در قالب مدیریت شهری و هماهنگ با فعالیت سایر نهادهای خدماتی به انجام رسد. فقدان برنامه ریزی و مدیریت شهری مناسب و کارآمد که توسعه ی بی رویه ی شهرها، مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و ظهور کلان شهرها تنها نمونه هایی از آن است، همراه با انبوهی جمعیت و عدم تناسب امکانات موجود شهری برای پاسخگویی به نیازمندی های آن سبب شده است تا نهادها خدماتی، هر یک بدون توجه به هدف های مجموعه ی مدیریت واحدهای شهری، گاه در تقابل با یکدیگر عمل کنند. پیامد عدم جامع نگری در برنامه های شهری و توسعه ی بی رویه و برنامه ریزی نشده ی شهرهای کشور، بدون در نظر داشتن شیوه ی تأمین و ارایه ی خدمات آن بوده است تا دشواری های زندگی شهری روز به روز ابعاد وسیع تری یابد. دشواری هایی همچون ترافیک، خدمت دهیهای درمانی و آموزشی، آلودگی هوا و به تازگی کم آبی، همگی از فقدان برنامه و مدیریت شهری کارآمد حکایت دارد و درست به همین دلیل است که در بخش آب شهری، به رغم دستاوردهای سترگ در توسعه ی تأسیسات و نهادینه ساختن خدمت دهی ها، معضل کم آبی همچنان رخ می نماید.
خشکسالی سال های اخیر کشور نشان داد که موفقیت در مدیریت آب تنها با تکیه بر توسعه ی سازه یی ممکن نیست و علاوه بر مدیریت تأمین که هدف آن پاسخگویی به تقاضای آب از طریق توسعه ی منابع و تأسیسات است، رویکردهای مدیریت تقاضا (مدیریت) نیز با هدف ایجاد توازن میان ظرفیت تأسیسات و منابع با میزان تقاضا مبنی بر بهره وری بهتر از تأسیسات و افزایش کارآمدی مصرف باید مورد توجه قرار گیرند. نباید تصور شود که مدیریت تقاضا، تنها بر جنبه های تبلیغاتی و جلب توجه همگانی متمرکز است. مدیریت تقاضا نیز همچون سایر مدیریت ها، از زیر مجموعه های متعددی همچون فنی و مهندسی، اقتصادی و سرانجام فرهنگی بهره می برد که تنها در بخش فنی و مهندسی آن، استفاده بهتر از آب در تأسیسات با تذکید بر بازچرخانی و کاهش هدرروی آن، کنترل فشار در شبکه ی توزیع و استفاده از لوازم و تجهیزات صرفه جویی آب، و فعالیت های فرهنگی تنهایی یکی از رویکردهای مدیریت تقاضا را تشکیل میدهد و بخش قابل توجهی از برنامه های آن به درون سازمان و ارتقای کارآمدی آن باز می گردد.
جان کلام آن که موفقیت در مدیریت آب شهری تنها در قالب مجموعه ی سازگار مدیریت شهری و هماهنگ با سایر نهادهای خدماتی ممکن خواهد بود و در مجموعه ی وزارت نیرو نیز علاوه بر مدیریت تأمین، پی ریزی نهادهای مدیریت تقاضا با زیرساختی مطمئن و کارآمد و هدف هایی تعریف شده برای ایجاد توازن میان تولید و مصرف ضروری است و در مدیریت تقاضا روی سخن قبل از آن که با جامعه و مردم باشد، متوجه سازمان و مسؤلان آن خواهد بود.
مقدمه
شهر محمودآباد از شهرهای ساحلی استان مازندران و در5215 طول شرقی و3636 عرض شمالی و 80 کیلومتری مرکز استان مازندران واقع شده است.
جمعیت این شهر در سال72 برابر16647 نفر و در سال75 برابر 19252 نفر می باشد عمده فعالیت مردم منطقه کشاورزی و صیادی بوده و همچنین در بخش توریسم هم فعالیت دارند. این شهر از شهرهای توریستی مازندران که هر ساله در فصل تابستان پذیرای هزاران مسافری است که خواهان استفاده از آب دریای خزر می باشند، و این امر نیازمند محیطی بهداشتی می باشد معهذا عدم رعایت نکات بهداشتی مانند تخلیه زباله در معابر عمومی و تخلیه فاضلاب در انهار نمای زشتی به این شهر داده که جای دارد از طرف مسئولین مورد توجه بیشتری قرار گیرد.
در شرایط فعلی جمعیت شهر بالغ 25430 نفر (سال85) می باشد.
·مشکلات دفع فاضلاب و آب های سطحی شهر محمودآباد
همانطوری که قبلاً ذکر شده است محمودآباد در قسمت ساحلی مازندران قرار دارد و به علت بالا بودن سطح آب های زیرزمینی، امکان استفاده از چاه های جذبی وجود نداشته و همچنین عدم وجود شیب کافی و مسطح بودن شهر، موجب بروز مشکلات عدیده ای در دفع فاضلاب و آب های سطح گردیده است.
جهت جمع آوری آب های سطحی در سطح شهر از کانال های سرپوشیده و کانیوهایی با ابعاد مختلف استفاده شده که بسیاری از آنها بدون رعایت مسائل فنی اجرا شده است، کانال فوق نهایتاً وارد شبکه اصلی شده و به رودخانه می ریزد.
متأسفانه مشکل دفع فاضلاب خانگی باعث شده که اکثر مردم جهت تخلیه فاضلاب از این کانال ها استفاده نمایند که ضمن آلودگی محیط زیست و از بین بردن آبزیان، منظره بسیار زشتی به محیط شهر داده است.
با توجه به بررسی های به عمل آورده در سطح شهر مشاهده شده است نهرهای موجود پر از آشغال و تخلیه گاه فاضلاب خانگی می باشد و همچنین عدم شیب مناسب در کف بستر نهرها و رودخانه ایجاد ماند نموده که این موضوع باعث سیاه شدن رنگ آب که نشان دهنده ی (بی هوازی) شدن نهر و ایجاد بوهای زننده و رشد و تکثیر حشرات موذی می گردد.
از آنجایی که دسترسی کودکان به نهرها آسان و گاهاً در حاشیه آن به بازی می پردازند، شیوع انواع بیماری های واگیر محتمل می باشد. لازم به ذکر است که نهرهای داخل شهر به رودخانه ای به نام « شهر رود» تخلیه می گردند و رودخانه فوق نیز پس از طی مسافت چند صد متر به دریا می ریزد و از آنجائی که در کنار دریا مردم منطقه و مسافرین هم مشغول شنا کردن می باشند، منجر به تماس مستقیم آنها با فاضلاب خانگی می گردد که این امر می تواند شیوع گسترده بیماری های واگیر و منطقه به وسیله آب را در پی داشته باشد.
·پیشنهادات
با توجه به مشکلات موجود و عدم دفع بهداشتی فاضلاب، طراحی و اجرای شبکه جمع آوری فاضلاب و تصفیه خانه برای شهر ضرورت خاصی دارد و چنان چه این امر صورت نگیرد می تواند مشکلات شدید بهداشتی و زیست محیطی را در منطقه ایجاد نماید.
ضمن بازدید از منطقه مشخص شد که تعدادی از لوله های جمع آوری آب های سطحی به نهرهای داخل شهر تخلیه می گردد، ولی عمق لوله در محل تخلیه به رودخانه بدون در نظر گرفتن ارتفاع آب رودخانه بوده است. لذا در موقعی که آب رودخانه بالا می آید خصوصاً در مواقع بارندگی، آب های سطحی منتقله به وسیله لوله قادر به تخلیه در رودخانه نبوده و در جهت عکس در لوله ها به جریان درمی آید، لذا با توجه به اجرای غیر اصولی شبکه آب های سطحی نیاز به طراحی شبکه ای فنی و محاسبه شده می باشد تا بتوان به نحو مطلوب آب های سطحی منطقه را جمع آوری و دفع نمود.
در کوتاه مدت نیز شهرداری می باید از تخلیه فاضلاب خانگی در کانیوها و لوله های اصلی جمع آوری آب های سطحی و نهرهای موجود جلوگیری نماید، همچنین شهرداری می تواند نسبت به لایروبی و جمع آوری آشغال و مواد جامد از نهرهای سطح شهر اقدام نماید که این امر علاوه بر تسهیل در جریان نهرها و جلوگیری از باعث زیبایی منظره شهر می گردد.
·نتیجه گیری
اجرای شبکه جمع آوری و تصفیه و دفع فاضلاب و شبکه جمع آوری آب های سطحی در شهر محمودآباد ضمن بالا بردن سطح بهداشت عمومی و جلوگیری از آلودگی محیط زیست منجر به کاهش هزینه های درمانی شده و از نظر اقتصادی نیز مهم می باشد.
با بالا بردن سطح بهداشت و زیباتر شدن شهر در اثر رعایت بهداشت، توریست بیشتری جذب شهر شده و ضمن افزایش تعداد مسافران، اقتصاد شهر نیز پیشرفت قابل ملاحظهای خواهد نمود و بازار کار بیشتری برای اهالی منطقه ایجاد می گردد.
به طور کلی تأمین آب شرب شهر محمودآباد از چهار حلقه چاه می باشد و ظرفیت مخازن این شهر در مجموع7300 متر مکعب می باشد.
ناگفته نماند که آب ورودی به مخزن از قبل با سیستم کلرفیاتور گازی کلرینه می شود. و سیستم کلرزنی گازی در بالا دست یعنی در محل چاه شماره3 لاصفا قرار دارد. مجموع آبدهی کل چاه ها146 لیتر در ثانیه می باشد.
مقدمه
افزایش بی رویه جمعیت در جهان حاضر مشکل اساسی برای محیط زیست ایجاد نموده و تأمین مواد غذایی و آب سالم بهداشتی از عمده ترین مسائلی است که نیاز به برنامه دقیق و به کارگیری از تکنولوژی پیشرفته در حل آن دارد. در بررسی آب سالم و بهداشتی شهر و تأمین آن قدم اول شناخت وضعیت موجود و بررسی امکانات برای حداقل5 سال آینده می باشد. در این راستا اساسی ترین کار شناخت منابع تأمین کننده آب و امکان یا عدم امکان در بهره برداری آن می باشد. پس از آن مسائلی مربوط به چگونگی انتقال و دسترسی عموم به آب سالم و بهداشتی پرداخته و دقیقاً مقدار مصرف مورد نیاز شهر و شخص و پس از آن تعیین هزینه نمایند. در وضعیت کنونی جهت حل مشکل کم آبی بررسی امکانات موجود و چگونگی بالا بردن راندمان دستگاه های منابع تأمین کننده آب از یک طرف و بررسی شبکه شهری و مقدار نشت از طریق لوله ها و شبکه های قدیمی پوسیده و شکسته شده از طرف دیگر جهت تعیین میزان هزینه برای اصلاح آن از اهداف اساسی به شمار می آید. در این خصوص برای شهر محمودآباد کلیه موارد اشاره شده فوق بررسی شده و نتایج به صورت پیشنهاد در پایان گزارش آورده شده است. امید داریم که این گزارش گاهی هر چند کوچک در حل مسائل و مشکلات این شهر برداشته و انشاءالله با بررسی سایر کارشناسان در این خصوص مشکل کم آبی در استان حل گردد.
1- ویژگی های جغرافیایی شهر
شهرستان محمودآباد با جمعیت بالغ بر16375 نفر از جمله شهرهای ساحلی استان مازندران بوده که دارای آب و هوایی خیلی مرطوب می باشد. این شهر در ارتفاع22 متری از سطح دریای آزاد قرار داشته و میزان بارندگی و تبخیر سالیانه آن به ترتیب برابر1000و900 میلیمتر با دمای15 درجه سانتی گراد می باشد.
شهرستان محمودآباد به دلیل واقع شدن در مناطق ساحلی در فصول گرم پذیرای مهمانهای زیادی از شهرهای مختلف کشور می باشد. لذا مصرف آب نیز در تابستان به حداکثر مقدار می رسد.
2- زمین شناسی هیدروژنولوژی
تنها رودخانه ای که از داخل شهر محمودآباد عبور می کند که از انشعابات رودخانه هرازبوده و در مسیر خود پساب های آب کشاورزی و شهری به آن اضافه می گردد. این رودخانه در انتهای مسیر خود به دریای خزر می ریزد سطح آب های زیرزمینی این شهر به طور متوسط در5 متری قرار داشته و جهت شیب هیدرولیکی آن نیز از جنوب به سمت شمال می باشد. بارندگی زیاد و وجود پتانسیل آبی قوی در قسمت ساحلی این شهر حتی در زیر دریای خزر چشمه هایی با آب شیرین ایجاد شده که در میزان شهری آب در این قسمت از دریا تأثیر گذاشته است.
در بررسی زمین شناسی این شهر بیشتر به اواخر دوران چهارم که در تشکیل سفره های زیرزمینی از اهمیت خاصی قرار دارد پرداخته می شود. رسوبات این مناطق اکثراً از سطح زمین تا اعماق شامل رس- ماسه و سیلت از نوع دریایی می باشد که بر اثر پسروی و پیشروی سطح آب دریای خزر طی زمان ها گذشته حاصل شده است.
به علت باقی ماندن آب دریا هنگام پسروی باتلاق ها و مناطق کولایی ایجاد شده که امروزه با حفر چاه ها در این مناطق آبی با کیفیت بد همراه با مواد آلی برداشت میگردد. این مناطق اکثراً موضعی بوده و تا قسمت میانی دشت (گالش پل) شروع رسوبات آبرفتی مخروط افکنه هراز ادامه دارد.
3- آب شهری
الف- منابع تأمین آب:
منابع تأمین کننده آب شهر در حال حاضر توسط بهره برداری از سه حلقه چاه واقع در مسیر جاده محمودآباد به آمل مطابق کروکی و نقشه های ضمیمه گزارش تأمین میگردد. بررسی دبی آزاد چاه ها نشان می دهد که هر چه فاصله از مناطق ساحلی و مخزن دورتر شویم مقدار آبدهی چاه ها بیشتر می گردد این مورد به دلیل قرارگیری چاه ها در محدوده مخروط افکنه می باشد. در این قسمت با داشتن اطلاعات اولیه مشخصات چاهها (ضمیمه گزارش) کمیت و کیفیت چاه ها و پمپ ها بررسی شده و نتیجه در پایان آن جهت اخذ تصمیمات بعدی آورده شده است.
چاه شماره 1: استفاده نمی شود. درwT 8/55=Q
چاه شماره2 n.8= I
از چاه شماره 2 تا 1 با دبی145 لیتر در ثانیه v.38=V
Hp.56= p
از چاه شماره1 تا مخزن 145 لیتر در ثانیه
افت در پمپ Hlx=0/6 افت خط Hlx=2/38m
Hlv=1/58 Hln=51m
Hlt=2/1 Hlt=5/52
Hlt=58/9
ارتفاع مانومتریک86=20-1/2+9/58+45=H
چاه شماره 3
الف- زمانی که چاه شماره2 نیز درwT90Q=
در حال پمپاژ باشد. HP56= PHP v380=V n80=I
افت در پمپHlx=2/88m افت در خطHlx=4/27m تا چاه شماره 2، 2 تا مخزن
Hly=2/4(k=10/15) Hlx=53/38
Hlt=7m Hly=5/52
Hlt=63/17
M77=(20-)+17/63+7+27=H
ب- زمانی که چاه شماره 2 از مدار خارج باشد.
مقدار افت خط از چاه شماره 2 تا مخزن 23 متر می باشد و M5= Hly
M42=(20-)+28+7+27=H
لازم به توضیح است: مقدار دبی اندازه گیری شده از طریق جهت در مخزن زمینی محمودآباد زمانی که دو چاه در حال پمپاژ باشند برابر حدود 70 لیتردر ثانیه می باشد.
ارتفاع زیاد منبع، هوای سرد، نبود اپراتور ماهر جهت نصب سوند الکتریکی ناچاراً کلیه کارها توسط کارشناس صورت گرفته است و آماده برای اندازه گیری گردید در ساعت12 نیمه شب پمپ ها خاموش شده و شهر مستقیماً از منبع هوایی تغذیه گردید اندازه گیری در هر 15 دقیقه تا ساعت 5 صبح مورخه30/6/71 ادامه داشته است رقم مربوطه به صورت جدول درآمده و با داشتن مساحت مخزن و تغییرات سطح آب، حجم کلی اب مصرفی در هر 15 دقیقه محاسبه گردید. نتیجتاً کمترین مصرف از ساعت 3 لغایت 30/3 دقیقه حدود68/9 مترمکعب (در هر15 دقیقه) محاسبه گردیده است.
5- محاسبات:
الف- تفسیر نمودار ستونی: تغییرات مصرف تا ساعت 3 نیمه شب مربوط به مصرف شهر و پر کردن منبع هوایی یکی از روستاهای تابعه شهر با لوله 2 اینچ می باشد. با توجه به وضعیت شغلی مردم این شهر که اکثراً کسبه و کارگر می باشند مقدار مصرف آب از ساعت5/3 به بعد مربوط به استفاده آب توسط این قشر می باشد.
ب- کل مصرف آب در شهر در سال68 برابر 960545 و در سال69،1144164 می باشد که از طریق کنتور شمارش شده است. (خانگی)
برای سال70 حدود1327783 متر مکعب در سال برآورد می گردد که حدود43 لیتر در ثانیه به طور متوسط مصرف می گردد.
از طریق آمار جمعیتی بر طبق مقدارمصرف برای هر نفر230 لیتر در روز (جاماب) مقدار مصرف سالانه برابر خواهد بود.WT/S 5/43= روز/ WT/S376650=230*16375
بنابراین مقدار مصرف که برای محاسبه در نظر گرفته خواهد شد برابر 42 لیتر در ثانیه خواهد بود.
کمترین مصرف از طریق نمودار ستونی برابر68/9 متر مکعب در زمان15 دقیقه می باشد بر اساس واحد لیتر در ثانیه برابر7/10 لیتر در ثانیه می باشد با توجه به اینکه در این ساعت از شب مقدار مصرف بسیار کم بوده و حتی طبق بررسی حاصله کلیه کارخانجات از آب استفاده ننموده اند. لذا وجود یک درمانگاه در شهر و احتمال مصرف آب توسط بعضی از ساکنین مقدار7/0 لیتر در ثانیه برای این مصارف تخصیص داده می شود.
بنابراین مقدار نشت آب از طریق لوله های شکسته شده و قدیمی برابر10 لیتر در ثانیه محاسبه و در نظر گرفته می شود.
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 14 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 10 |
راهکارهای جدید در پیشگیری و درمان کوکسیدیوز
با وجود آمدن مرغداریهای متراکم وصنعتی به شکل امروزی ، کوکسیدیوز نیز به عنوان یکی از بیماریهای مهم از نظر اقتصادی شناخته شد.علیرغم پیشرفت های زیادی که در رابطه با پیشگیری و درمان کوکسیدیوز از ۶۰ سال گذشته صورت گرفته است معهذا این بیماری در حال حاضر نیز یکی از علل عمده بروز ضایعات و خسارت در صنعت مرغداری به حساب می آید. با گسترش هر چه بیشتر صنعت مرغداری و از رده خارج شدن تعدادی از داروهای اولیه ، نیاز به بکارگیری روشهای جدیدتر پیشگیری و استفاده از داروهای موثرتر برای درمان و بالاخره بهبود مدیریت مرغداری و استفاده از ابزارهای جدید مدیریتی برای مهار کوکسیدیوز و کاهش ضایعات اجتناب ناپذیر می باشد. انگل های تک یاخته ای روده از جنس ایمریا ، عامل ایجاد کوکسیدیوز در طیور می باشند.در پرورش طیور به صورت متراکم ، اووسیت ها سریعا در بستر تکثیر یافته و تماس مرغ و وارد شدن تعداد زیادی اووسیت به درون دستگاه گوارش و روده سبب بروز کوکسیدیوز کلینیکی در طیور می گردد.بر عکس ، در پرورش طیور به صورت غیر متراکم ، چون تعداد اووسیت ها در واحد سطح کم می باشد لذا با وارد شدن تعداد کمتری اووسیت به درون دستگاه گوارش علاوه بر اینکه کوکسیدیوز کلینیکی بروز نمی کند بلکه سبب ایجاد ایمنی بر علیه بیماری نیز می شود.بنابراین با اعمال و یا استفاده از ابزارهای مدیریتی موثر که سبب کاهش تعدادی اووسیت ها در بستر گردند علاوه بر این که از بروز بیماری کلینیکی جلوگیری خواهد شد ، بلکه گله بتدریج و با کسب ایمنی ، در برابر بیماری کاملا مقاوم و مصون خواهد گردید. پژوهشگران این اصل اساسی یعنی مکانیسم چگونگی ایجاد ایمنی بر علیه کوکسیدیوز را تنها بعد از چندین دهه تحقیق توانستند شناسایی کنند. از آنجا که اووسیت ها را می توان در هر نقطه ای که محل پرورش طیور است یافت ، لذا ریشه کنی بیماری و یا عاری کردن مرغداری از وجود اووسیت امری غیر ممکن می باشد.
●تشخیص و مانیتورینگ کوکسیدیوز در گله های گوشتی کوکسیدیوز در طیور ، ناشی از تهاجم انگل کوکسیدیا به دیوار سلول روده است و درجه ضایعات به وجود آمده در دیواره بستگی مستقیم به تعداد کوکسیدیای مورد تهاجم قرار گرفته دارد.
دسته بندی | مدیریت |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 12 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 14 |
10 راه برای تمیز دادن (تشخیص دادن فرق) بین تیم و گروه:
کار تیمی مثل ساختن یا شکستن یک وضعیت است، شاید شما کمک به ساختن آن کنید و گرنه نقص در آن شما را شکست خواهد داد» از کریس. آ. هیات
هدف گردآوری یک تیم بدست آوردن هدفهای بزرگتر (رسیدن به آن اهداف) بیشتر از آنچه بری افراد بصورت منفرد و تک تک قابل بدست آوردن میباشد. هدف و مقصود یک تیم به انجام رساندن، به نتیجه رسیدن و نایل آمدن به پیروزی در محل کار یا بازار میباشد.
بهترین مدیران کسانی هستند که میتوانند گرد هم آیند و این گردهمایی تک تک افراد در گروه آنها را در قالب تیم در می آورد. اینجا 10 کلید متفاوت برای شکل دادن افرادتان در یک گروه مولد و کارآمد و فعال در یک تیم ارائه میشود:
1- ادراکیات: در یک گروه، اعضا ممکن است فکر کنند در یک گروه برای فقط مقاصد اداری و اجرایی گرد هم آمدهاند و افراد ممکن است بر روی هدف با یکدیگر اختلاف داشته باشند. در یک تیم اعضا استقلال خود را می شناسند و ادراکی از اهداف شخصی و اهداف تبم دارند که ایندو در بهترین وضعیت با حمایت دو طرفه بدست میآیند همچنین وقت، سر مسائل بیهوده و سطحی و یا استفاده شخصی با استفاده از هزینههای دیگران از بین میرود.
2- مالکیت: در یک گروه اعضا گرایش به تمرکز بر روی خودشان دارند زیرا آنها بطور کافی در برنامهریزی برای اهداف واحد درگیر نشدهاند (دخالت داده نشدهاند). آنها بطور سادهای مثل یک فرد اجاره شده وارد عمل خود میشوند (احساس مسئولیت زیادی ندارند). در یک تیم اعضا یک احساس مالکیتی در شغل خود و برای واحد دارند زیرا آنها معتقد به ارزشهایی هستند که اساس و پایة اهداف میباشند که آنها کمک در به انجام رساندن آن دارند.
3- خلاقیت و همکاری: در یک گروه اعضا کاری را انجام میدهند که به آنها گفته شده است به جای اینکه از آنها سوال شود بهترین رویکرد را برای انجام کاری انتخاب کنند. در این روش ارائه پیشنهادات و خلاقیت تقویت نمیشوند.
در یک تیم اعضا در موفقیت سازمان همکاری دارند بوسیلة بکار گرفتن استعدادهای خاص خود همچنین دانش و خلاقیت خود برای رسیدن به هدف.
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 19 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 11 |
اهمیت پرندگان
پرندگان گروه عظیمی از جانوران مهرهدار را تشکیل می دهند ، به طور تقریب از 8700 گونه پرنده شناخته شده در جهان 491 گونه آن در ایران شناسایی شده اند ، که از این تعداد حدود 225 گونه در سرزمین ما زندگی و زاد و ولد می کنند . این گونه ها در سطح وسیعی از مناطق خشک و بیابانی ، نواحی جنگلی ، سواحل ، جزایر و دریاچه های کشور پراکنده اند ، تنها با توجه به نقش پرندگان در طبیعت است که می توان به ارزش وجودی و اهمیت واقعی آنها پی برد . گسترش مطالعات اکولوژیک زمینه و امکانات بسیاری برای آشنایی با نقش ویژه و با اهمیت پرندگان فراهم کرده است ، مطالعه در زمینه کنترل بیماریها و آفات کشاورزی توسط پرندگان اهمیت آنها را دوچندان کرده زیرا بطوریکه آشکار شده ، پرندگان در زمره مهمترین عوامل کنترل کننده آفات نباتی قرار دارند و نمونه های خوبی برای آزمایش و تهیه واکسن می باشند ، همانطور که پاستور در سال 1880 موفق به تهیه واکسن هایی از طریق مرغ خانگی گردید . پرندگان علاوه بر دانه خواری و نتیجتا کنترل علفهای هرز ناقلین بیماریها و بسیاری از حشرات مضر را نیز کنترل می کنند . ذکر این موضوع ضروری است که بسیاری از پرندگان دانهخوار خساراتی هم به مزارع وارد می کنند ولی بر خلاف تصور عموم حتی اگر شواهد متعددی در مورد نقش زیانبار پرندگان برای محصولات زراعی بیش از آنچه که موجود است در دست باشد ، باز هم نمی توان از ارزشهای بیشمار آنها چشم پوشید . جنبه های مختلف اهمیت پرندگان باعث شده که پرنده شناسان و برنامه ریزان منابع طبیعی بکوشند تا اطلاعات خود را در زمینه های علمی ، آموزشی و تفریحی پرندگان هرچه کاملتر کنند تا بتوانند به نحو مطلوبتری از این ارزشها به نفع جوامع انسانی بهرهبرداری نمایند
اصل پنجاه قانون اساسی ایران
در ایران ، حفاظت محیط زیست که نسل امروز و نسلهای بعد باید در آن حیات اجتماعی رو به رشدی داشته باشند ، وظیفه عمومی تلقی می گردد .
دسته بندی | مدیریت |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 16 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 18 |
1-1 مقدمه :
مدیریت یکی از مهمترین فعالیتهای انسان است. سابقه تئوریک مدیریت هرچند از لحاظ زمانی به حدود 1900 می رسد ولی بی شک از زمانی که انسان گروه را ساخت و جامعه اولیه را بنیاد نهاد و نیز از آن هنگام که به شکار و در غار زیستن پرداخت و برای مشکلاتش چاره جویی کرد، در عمل مدیریت نیز پدیدار شد. حتی این مفهوم در فرهنگ قرآنی نیز مطرح است زیرا خداوند بارها خودش را مُدَبِّرُ الامور دانسته است، مانند : (( اِنَّ رَبَّکُمُ اللهُ الَذی خَلَقَ السَّمواتِ و الاَرضَ فی سِتَّهِ اَیّام ثُمَّ استَوی عَلَی العَرشِ یُدَبِّرُ الاَمرَ ))[1] که اوج تدبیر خود را در آفرینش انسان می داند و به خود آفرین می گوید.
در عصر حاضر مدیریت را به عنوان یکی از شاخص های مهم تمدن معاصر و از جمله عوامل رشد توسعه اجتماعی و فرهنگ جوامع کنونی بحساب می آورند. توسعه هر جامعه ای مستلزم توسعه در نظام آموزش و پرورش آن جامعه است. شناسائی عوامل مؤثر در بهبود کار این نظام پیدا کردن نقاط ضعف آن و ایجاد تغییرات مفید با توجه به نیازهای جامعه از ضروریات است. برخی از صاحبنظران دنیای امروز را دنیای مدیران آگاه می دانند و علم مدیریت را در شمار یکی از پیچیده ترین رشته های علوم انسانی به حساب می آورند. زیرا به کمک مدیران توانمند و آگاه به اصول نظریه ها و سبک های مدیریت و افزایش مهارتهای انسانی، اوراکی و فنی می توان چهره سازمانها را دگرگون ساخت. از بین مدیریتها، مدیریت آموزشی از دشوارترین، پر اهمیت ترین و حساس ترین انواع مدیریت در سازمانهای عمومی و دولتی است. در واحدهای آموزشی به لحاظ اهداف پیچیده و بسیار گسترده ، فعالیتهای متعدد و متنوع و روشهای اجرایی گوناگون ، مدیریت و رهبری آموزشی جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص داده است.
مدیریت آموزشی در مدارس، مرکز ثقل فعالیتهای گوناگون قرار گرفته و به عنوان منبع انرژی روانی ، شرایط مساعد انگیزشی را برای عوامل آموزشی و پرورشی مدرسه، عوامل اداری و اجرایی و از همه مهمتر فراگیران هموار سازد.
ماندگاری و بقا، رشد و پویایی واحدهای آموزشی در عصر انفجار اطلاعات و انفجار جمعیت اتکال به محوریتی توانا و دانا دارد، رهیافت به کمال و تعالی با رهبری و هدایت سکانداران شایسته صورت خواهد گرفت.
2-1 بیان مسأله
انتخاب و انتصاب مدیران واحدهای آموزشی با توجه به نقش حساس و تحول آفرینی که آنان بر عهده دارند،از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع توفیق نظام آموزشی به تدبیر و دور اندیشی مدیران به عنوان رهبران آموزشی بستگی دارد. البته مساله انتخاب و انتصاب مدیران بر اساس ملاک ها و شایستگی ها، موضوع جدیدی نیست و بدون تردید در طول تاریخ آموزش و پرورش همواره یکی از دلمشغولی های متولیان امر گزینش و انتخاب افراد صاحب صلاحیت بوده و سعی در بکارگیری شایستگان در این سمت بوده است و پیمایش پیشینه 91 ساله[2] آن، آسیب شناسی، جمع آوری نظرات صاحبنظران دانشگاهی، مطالعات تطبیقی آموزش و پرورش کشورهای پیشرو در این پژوهش نشان از عنایت و توجه و دغدغه آمیز و حساسیت فوق العاده به آن در طول این سالیان بوده است. از طرفی نیز نبود ابزاری که بتوان براساس آن با حداقل خطا به تصمیم گیری در این مهم پرداخت از نگرانیهای مسئولین می باشد.
در طول نیم قرن گذشته، اوضاع و تحولات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جهان آن چنان دست خوش تغییر و دگرگونی بوده است که به زحمت می توان شباهتی میان ساختار روابط افراد در حال و گذشته پیدا کرد و صاحبنظران را بر آن داشت تا عواملی را که موجب چنین پیشرفتی شده است، مورد بررسی قرار دهند. و اهمیت آن را در این باره معلوم دارند، تا بتوانند علت عقب ماندگی کشورهای جهان سوم را مشخص و معین کنند.
اغلب با بررسی نقطه نظرات کارشناسانه متخصصان و محققان معلوم می شود که محققان و صاحبنظران بر این نکته اتفاق نظر دارند که مهمترین سرمایه و اموال هر سازمانی، نیروهای متخصص و مدیران لایق و کارآمد آن می باشند. بطوریکه گسترش تعلیم و تربیت، فن، تکنیک و مدیریت عوامل مهم رشد و توسعه کشورها می داند. در عرصه مشارکت، ترقی و پیشرفت هر جامعه ای در گرو نوع و چگونگی مشارکت افراد است که در مدارس آن جامعه انجام می شود. بنابراین از آنجائیکه مدیران واحدهای آموزشی، در کیفیت اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی پیشبرد اهداف تعلیم و تربیت نقش اساسی بر عهده دارند و برای اینکه از عهده ایفای این نقش برآیند، لازم است که با « ارزش ها » ، « مهارت ها » ، « توانمندی ها » ، « ویژگی ها » و « شایستگی ها » متناسب با این مسئولیت خطیر و بویژه که رویکرد مدرسه محوری مسئولیت آنان را در این فرآیند دو چندان می سازد برخوردار باشند.
مدیران در واحدهای آموزش و متناسب با ویژگی هریک از دوره های تحصیلی وظایف و کارکردهای گوناگونی را عهده دار هستند و انتظارات متعددی را می باید برآورده سازند. انجام وظایف و برآوردن انتظارات جامعه نیازمند داشتن دانش، مهارت، صلاحیت و آگاهی های مختلفی است. این موضوع خوشبختانه در برنامه توسعه دولت در فصل اول به روشنی بیان و بر ارتقای توان فنی و علمی مدیران تاکید می نمایند.
بطوریکه در فصل اول سند برنامه سوم توسعه به اصلاح ساختار اداری و مدیریت پرداخته و ضمن بیان مشکلات مدیریت و مدیران جهت توسعة منابع انسانی و تقویت مدیریت سازمانها، تاید به ارتقای علمی و مهارتهای مورد نیاز مدیران دارد.
همچنین بند « د » آیین نامة اجرایی مادة 150 قانون برنامة سوم توسعه نیز تاکید بر افزایش مهارتهای فنی، انسانی و ادراکی مدیران سطوح مختلف در آموزش و پرورش نموده است.
از طرف دیگر با نگاهی به سطح تحصیلات مدیران واحدهای آموزشی برنامه ریزی به ارتقاء توان فنی و تفضیلی مدیران دو چندان می سازد بطوریکه در حال حاضر از تعداد ( 76592) نفر مدیر واحد آموزشی در سه مقطع، تعداد 16836 ( 98/21 درصد ) دارای مدرک تحصیلی دیپلم و کمتر ( تعداد 27962 ) ؛ ( 51/36 درصد) فوق دیپلم و تعداد 30523 ( 85/39 درصد ) لیسانس؛ فوق لیسانس 1262 ( 65/1درصد)؛ دکترا تعداد 8 (01/0 درصد) هستند و نکته قابل توجه اینکه از تعداد کل مدیران واحدهای آموزشی تنها 5226 (78/6 درصد) مدیران دارای مدرک تحصیلی مدیریت آموزشی هستند.
شکل 1-1 توزیع فراوانی مدیران بر حسب مدرک تحصیلی و رشته تحصیلی مرتبط
مدرک تحصیلی |
دیپلم و کمتر |
فوق دیپلم |
لیسانس |
فوق لیسانس |
دکتر |
جمع |
||||||
تعداد مدیران هر سه دوره |
فراوانی |
درصد |
فراوانی |
درصد |
فراوانی |
درصد |
فراوانی |
درصد |
فراوانی |
درصد |
فراوانی کل |
درصد کل |
16836 |
98/21 |
27962 |
51/36 |
30523 |
85/39 |
1262 |
65/1 |
8 |
01/0 |
76592 |
100 |
|
تعداد مدیران مرتبط |
- |
- |
252 |
33/0 |
4441 |
76/5 |
533 |
69/0 |
- |
- |
5226 |
78/6 |
بنابراین بررسی و تعیین دانش و مهارتهای مورد نیاز مدیران مدارس و سرمایه گذاری، تهیه و تصویب ضوابط و قوانین لازم و نیز اجرای طرح های مناسب در زمینه جذب، تربیت و نگهداری مدیران از ضروری ترین اقدامات در جهت اصلاح نظام مدیریت آموزش و پرورش و حرکت به سوی اعمال « اصل شایسته سالاری » در مدیریت آموزشی است.
دسته بندی | دام و طیور |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 144 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 8 |
دستگاه گوارش طیور
دستگاه گوارش در طیور عمل گرفتن غذا، عبور غذا از مجراى گوارش، هضم و جذب و بالاخره دفع مواد زائد را انجام مىدهد دستگاه گوارش از قسمتهایى اصلى و اعضاء ضمیمه تشکیل شده است.
طیور بهوسیله منقار غذا را مىگیرند. منقار شاخى است و عمل لبها را در دامهاى پستاندار انجام مىدهد. زبان دراز و نوکدار مىباشد و بهوسیله عمل خود غذا را به عقب و یا داخل گلو و مرى مىراند دهان بدون دندان است.
مرى از لوله لاستیک مانندى تشکیل شده است که از دهان تا چینهدان امتداد دارد و از چینهدان نیز گذشته و به پیشمعده مىرود و در داخل مرى یک عدد غده موکوسى وجود دارد که ترشح آنها سبب سهولت حرکت و رانده شدن غذا مىگردد.
چینهدان - مرى در انتهاى خود وسیع شده و تولید کیسهاى به نام چینهدان مىنماید.
در چینهدان غذا جمع و تحت تأثیر حرارت و ترشحات آن قرار گرفته و نرم مىشود. سپس بهوسیله زائده کوتاهى به پیشمعده وصل مىشود.
دستگاه گوارش طیور
پیشمعده (Proventriculus )
در انتهاى لوله مرى قرار مىگیرد. بافت آن از تعدادى غدد ترشحى تشکیل شده از اینرو به آن معده غدهاى یا (Glandular Stomac) نیز مىگویند در طى توقف غذا در این قسمت با ترشحات اسیدى معده و شیره آن آغشته مىشود سپس غذا به معده اصلى رانده مىشود.
سنگدان (Gizzard)
دستگاه گوارش طیور
§ پیشمعده (Proventriculus)
§ سنگدان (Gizzard)
§ روده کوچک
§ روده بزرگ یا راست روده (Rectum)
دستگاه گوارش در طیور عمل گرفتن غذا، عبور غذا از مجراى گوارش، هضم و جذب و بالاخره دفع مواد زائد را انجام مىدهد دستگاه گوارش از قسمتهایى اصلى و اعضاء ضمیمه تشکیل شده است.
طیور بهوسیله منقار غذا را مىگیرند. منقار شاخى است و عمل لبها را در دامهاى پستاندار انجام مىدهد. زبان دراز و نوکدار مىباشد و بهوسیله عمل خود غذا را به عقب و یا داخل گلو و مرى مىراند دهان بدون دندان است.
مرى از لوله لاستیک مانندى تشکیل شده است که از دهان تا چینهدان امتداد دارد و از چینهدان نیز گذشته و به پیشمعده مىرود و در داخل مرى یک عدد غده موکوسى وجود دارد که ترشح آنها سبب سهولت حرکت و رانده شدن غذا مىگردد.
چینهدان - مرى در انتهاى خود وسیع شده و تولید کیسهاى به نام چینهدان مىنماید.
در چینهدان غذا جمع و تحت تأثیر حرارت و ترشحات آن قرار گرفته و نرم مىشود. سپس بهوسیله زائده کوتاهى به پیشمعده وصل مىشود.
دستگاه گوارش طیور
§ پیشمعده (Proventriculus)
در انتهاى لوله مرى قرار مىگیرد. بافت آن از تعدادى غدد ترشحى تشکیل شده از اینرو به آن معده غدهاى یا (Glandular Stomac) نیز مىگویند در طى توقف غذا در این قسمت با ترشحات اسیدى معده و شیره آن آغشته مىشود سپس غذا به معده اصلى رانده مىشود.
§ سنگدان (Gizzard)
-- /* Style Definitions */ table.MsoNormalTable {mso-style-name:"Table Normal"; mso-tstyle-rowband-size:0; mso-tstyle-colband-size:0; mso-style-noshow:yes; mso-style-priority:99; mso-style-qformat:yes; mso-style-parent:""; mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt; mso-para-margin:0in; mso-para-margin-bottom:.0001pt; mso-pagination:widow-orphan; font-size:10.0pt; font-family:"Times New Roman","serif";} -->دسته بندی | مدیریت |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 24 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 38 |
علل و روند تحولات برنامه ریزی شهری
برنامه ریزی شهری، به مفهوم امروزی خود در اوایل قرن بیستم در اروپا و آمریکا بنیاد گذاشته شد، ولی از آن زمان تاکنون تغییرات وسیع و عمیقی را به خود دیده است. برنامه ریزی شهری، با توجه به ماهیت شهری بودن تمدن معاصر، همواره تحت تأثیر عوامل سیاسی، اجماعتی و فکری بود و از این رو بررسی نظریه ها و روش های مربوط به آن، جدا از این زمینه ها، به درستی قابل شناخت و تبیین نیست. به طور کلی عوامل مؤثر در نحوه عمل و تحول برنامه ریزی شهری را در طول قرن بیستم به سه گروه به شرح زیر تقسیم بندی کرد:
الف- عوامل سیاسی – اقتصادی
جنگ های جهانی و افزایش نقش مداخله دولت در اداره جامعه
شکل گیری نظام دو قطبی در جهان و تقویت تمرکز گرایی
فروپاشی شوروی و کاهش برنامه ریزی متمرکز
پیدایش لیبرالیسم اقتصاد بازار
گسترش دموکراسی و مفهوم جامعه مدنی
ب- جریان های فکری و فلسفی
خودگرایی تحلیلی و نقد اثبات گرایی عملی
پدیدارشناسی و نقد شناخت عملی
نظریه عمومی سیستم ها و گسترش کل نگری
نظریه های اجتماعی توسعه (کیفیت زندگی)
جنبش محیط زیست و توسعه پایدار
جنبش پسامدرنیسم و نفی اقتدارگرایی
پ- نظریه ها و تجارب برنامه ریزی شهری
تبدیل برنامه ریزی شهری به روندهای قانونی و رسمی در اوایل قرن بیستم
استفاده از انواع نظریه های علوم مختلف در برنامه ریزی شهری
تأیید نظریه های سیاسی در برنامه ریزی شهری
گسترش نقش مدیریت برنامه ریزی شهری
در واقع دو گروه اول و دوم، از جمله عوامل بیرونی محسوب می شوند که بر روند توسعه شهرنشینی و نحوه ساماندهی آن تأثیرگذار بود و گروه سوم در ردیف عوامل درونی قرار دارند، که به طور مستقیم در تحول و تعامل برنامه ریزی شهری دخالت داشته اند.
می توان گفت سراسر قرن 20 عرصه آزمون و خطای برنامه ریزی شهری بود، اما نکته بسیار مهم و درس آموز این است که میان دو نیمه اول و دوم قرن بیستم، تفاوت های اساسی در عرصه برنامه ریزی شهری مشاهده می شود. در نیمه اول قرن بیستم، اساس برنامه ریزی عمومی و برنامه ریزی شهری بر اولویت نقش دولت، برنامه ریزی متمرکز، تأکید بر مسائل اقتصادی و کالبدی استوار بود، و روش های اصلی آن از خردگرایی و علوم طبیعی و کاربردی بهره می گرفت.
این شیوه برنامه ریزی، بنا به محتوا و روش های خود به برنامه ریزی جامعه یا برنامه ریزی عقلایی معروف شد، که الگوی عملی آن به صورت طرح های جامع رواج جهانی پیدا کرده است اما در دهه 1960، نظریه برنامه ریزی سیستمی در غرب رواج پیدا کرد و الگوی طرحهای ساختاری- راهبردی جانشین طرح های جامع سنتی گردید. ولی خیلی زود همراه با شتاب گرفتن تحولات جامع غربی این شیوه برنامه ریزی نیز به سرعت در معرض تغییر و اصلاح قرار گرفت، به طوری که در طول دو دهه پایانی قرن بیستم و آستانه قرن 21 اینک نظریه ها و روش های نوینی در عرصه شهرسازی پدید آمد. که محورهای اصلی آن به سمت برنامه ریزی محلی، توسعه مشارکت، اعتلای کیفیت محیط، گسترش عدالت، و روشهای دموکراتیک معطوف شده است.
سه الگوی اصلی برنامه رزی شهری غرب، از آغاز تا امروز به ترتیب زیر است:
الف- الگوی برنامه ریزی جامع و طرح های جامع
ب- الگوی برنامه ریزی سیستمی و طرح های ساختاری- راهبردی
ج- الگوی برنامه ریزی فرآیندی و دموکراتیک
ویژگی های برنامه ریزی جامع
برنامه ریزی جامع اصولاً بر خودگرایی و مبانی منطقی استوار است و در عرصه شهرسازی بیش از پیش به سمت اندیشه هنری و کالبدی گرایش دارد. در این گونه برنامه ریزی، اهداف و مقاصد برنامه ریزی از قبل توسط نمایندگان سیاسی و مدیران جامعه تعیین می شود و بنابراین در فرآیند برنامه ریزی جامع، موضوع تعمیم سازی و تعیین اهداف و سیاست ها اصولاً مطرح نیست. در این شکل از برنامه ریزی، طبق موازین عقلی و عملی (یعنی از طریق استقرا و قیاس) اطلاعات لازم در مورد شهر جمع آوری و مورد تحلیل قرار می گیرد.
حاصل کار طرح جامع است که به صورت کامل و جزئی وضعیت کاربری زمین را به حال و آینده به صورت نقشه های تفضیلی و ضوابط دقیق اجرایی معلوم می کند. این طرح جامع (Conprenexsive plan) یا طرح اصلی (Master plan) تقریباً به صورت قطعی و تغییر ناپذیر، به عنوان سند قانونی و الزام آور، مبنای اقدامات بخش خصوصی و عمومی شهر قرار می گیرد.
به طور کلی مجموعه نقایص و مشکلات طرح های جامع شهری را در سه عرصه نظریه، روش شناسی و اجرایی تقسیم کرد.
الف- مشکلات نظری در طرح های جامع
الگوی طرح های جامع، اصولاً بر مبنای نظری اثبات گرایی، کارکردگرایی و مطلق گرایی استوار است و بنابراین ذاتاً دارای محدودیت هایی است که نمی تواند شناخت درستی از شهر و راه های اصلاح آن نشان دهد. اهم این مشکلات نظری به قرار زیر است:
عدم توجه کافی به ماهیت پیچیده و پویای شهر و مشکلات آینده نگری برای آن
سردرگمی دانش شهرسازی میان رشته های مختلف علوم مهندسی، طبیعی و اجتماعی
تعلیل برنامه ریزی جامع، برنامه ریزی کالبدی و عدم توجه به طراحی شهری
عدم توجه کافی و روندهای تصمیم سازی و تعیین اهداف و سیاست ها
عدم توجه کافی به اهرم های لازم برای نظارت و هدایت توسعه شهری
عدم توجه کافی به اهداف کیفی، عدالت اجتماعی و ارزش های بومی
ب- مشکلات روش شناسی در طرح های جامع
انجام مطالعات تفضیلی، پراکنده، غیرمنسجم و بی هدف
تأکید بیش از حد بر روش های عملی، تجدیدی و ایستا
ناپیوستگی میان مراحل برنامه ریزی، طراحی، اجرا و مدیریت
تأکید بیش از حد بر معیارهای عملی، تقسیمات مصنوعی و یکسان سازی الگوها
محصور کردن توسعه آتی شهر در چارچوب خشک و بی انعطاف نقشه کاربری زمین
عدم توجه کافی به ویژگی های اجتماعات محلی و نیازهای آنها
ج- مشکلات اجرایی و مدیریتی
عدم مشارکت شهروندان و گروه های ذی نفع در روند تهیه و اجرای طرح
تبدیل طرح و توسعه شهری به مجموعه ای از ضوابط خشک اداری و رسمی
عدم توجه کافی به امکانات اجرایی (مالی، فنی و سازمانی)
ضعف اهرم های نظارت، پیگیری و اصلاح
عدم استفاده از امکانات مردمی و محلی
رویکرد سیستمی در برنامه ریزی شهری (ساختاری- راهبردی)
با انتشار و رواج نظریه عمومی سیستم ها، نظریه سیبرنتیک و نظریه اطلاعات در دهه 1960، و بروز ناکامی ها و انتقادات جوی در مورد برنامه ریزی جامع، توسل به نظریه سیستم ها در زمینه برنامه ریزی به مرحله عمل درآمد. برای نخستین بار در سال 1964 از طرف وزارت مسکن انگلستان، با تشکیل یک گروه مطالعاتی ویژه، موضوع بازنگری در الگوی طرح های جامع شهری در دستور کار قرار گرفت. گزارش گروه برنامه ریزی (planning adrisory group) با عنوان (آینده طرح های توسعه و عمران) انتشار یافت که نظرات و تصمیمات آن، که مبتنی بر رویکرد سیستمی بود، به تصویب (قانون برنامه ریزی شهری و روستایی) (1968) منجر شد بر اساس این قانون (الگوی طرحهای ساختاری) به طور رسمی در انگلستان جانشین الگوی طرح های جامع سنتی گردید و از آن پس، به سایر کشورهای جهان هم راه یافت.
در هیمن ، در کشور ایالات متحده نظرات و تجارب جدیدی در زمینه مدیریت و برنامه ریزی شهری مطرح گردید که با اهداف و مفاهیم دیگر، با نقد و رو الگوی طرح های جامعه سنتی و گرایش به نوعی برنامه ریزی منعطف تر، متنوع تر و پویاتر همراه بود. مجموعه این تحولات، در نهایت، دوری از برنامه ریزی متمرکز و تأکید بر برنامه ریزی محلی و مشارکت و توجه به روند تصمیم سازی و تحلیل اهداف و سیاست ها و نیز اتخاذ روش های اجرایی کارآمدتر در روند برنامه ریزی شهری، منجر گردید. این شیوه جدید با عنوان «برنامه ریزی استراتژیک» معروفند.
به طور کلی می توان گفت که در طول دو دهه 1960و1970 مجموعه نظریه ها و تجارب شهرسازی در کشورهای غربی، به سمت رویکردی متمایل شد که می توان آن را رویکرد سیستمی و برنامه ریزی نامید. این رویکرد، اگرچه از نظام واحد و یکپارچه ای برخوردار نبود، ولی محتوای اصلی و اهداف نهایی آن، در مجموع به سمت از رنامه ریزی برنامه ریزی جامع- عقلی و برنامه ریزی صرفاً کالبدی و پیگیری اهداف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و تلفیق برنامه ریزی و مدیریت بوده است. به طور خلاصه می توان گفت که رویکرد سیستمی به 3 صورت تأثیر اساسی در توسعه و تکامل برنامه ریزی شهری به جای نهاده است.
الف- رویکرد سیستمی به عنوان نظریه پایه برنامه ریزی
ب- رویکرد سیستمی به عنوان برنامه ریزی راهبردی
ج- رویکرد سیستمی به عنوان مدل سازی برنامه ریزی
یکی از مظاهر رویکرد سیستمی در برنامه ریزی شهری، به عنوان برنامه ریزی راهبردی (استراتژیک) معروف شد که بیشتر در ایالات متحده آمریکا رواج یافته است. اساس پیدایش برنامه ریزی راهبردی به دو منشأ متمایز نظری و عملی و مرتبط با هم برمی گردد.
مبانی نظری برنامه ریزی راهبردی، در واقع از نظریه سیستم ها و نظریه تعمیم سازی در مدیریت اخذ شده است، ولی تجارب عملی آن به (برنامه ریزی راهبردی شرکتی) مربوط می شود که در دهه 1960، ابتدا در بخش خصوصی به ظهور رسید و سپس به برنامه ریزی در بخش عمومی، به ویژه برنامه ریزی شهری راه پیدا کرد.
نخستین بار (منتقدان برنامه ریزی جامع و متمرکز، در دهه 1960 این اندیشه را مطرح ساختند که محدودیت شناختی و محدودیت اطلاعات در عرصه برنامه ریزی ایجاب می کند که برنامه ریزان از رفتن به سوی مجهولات و پیش بینی جزئیات پیش بینی ناپذیر پرهیز کنند و تلاش خود را بیشتر بر موضوعات روشن تر و اساسی تر متمرکز سازند. به نظر فالودی یکی از راه های غلبه بر محدودیتهای برنامه ریزی جامع، توسط به راهبردهای برنامه ریزی و برنامه ریزی راهبردی است. از نظر وی راهبردهای برنامه ریزی، رویکردهایی است که امکان می دهد، روند برنامه ریزی بر پایه شناخت معتبر و امکانات واقعی استوار گردد، و روند تصمیم گیری، به جای تعیین تکلیف قطعی و نهایی، در راستای هدایت و اصلاح روندهای واقعی و به صورت گام به گام انجام پذیرد. بنابراین برنامه ریزی استراتژیک، از یکسو به ارتباطات متقابل میان سطوح و مراحل مختلف برنامه ریزی نظر دارد، و از سوی دیگر، توجه به خود را بر مسائل و منابع اصلی متمرکز می سازد و از درگیر شدن با انبوه جزئیات پرهیز می کند و بخشی از وظایف مربوط به تصمیم گیری را به عهده نهادهای محلی وامی گذارد (فالودی، 1973، ص207-218).
در همین زمینه (پیترهال)، نیز در انتقاد از برنامه ریزی جامع، به ضرورت بکارگیری اصول برنامه ریزی راهبردی اشاره می کند. به نظر وی، برنامه ریزی شهری، بیش از پرداختن به جزئیات به تمرکز بیشتر بر روی اصول کلی نیاز دارد و باید بر فرآیند یا توالی زمانی در جهت رسیدن به اهداف تأکید کند. علاوه بر این، به جای ارائه حالت مطلوب به صورت دقیق، می باید از یک چشم انداز نموداری و کاملاً عمومی از آرایش فضایی در هر نقطه از زمان آغاز کرد و به تدریج و فقط نیاز به پرکردن آن به صورت جزء به جزء و گام به گام پیش رفت (میترهال، 1964، ص4).
به یک اعتبار می توان گفت که رویکرد راهبردی بر اعتقاد به نسبت اعتبار علم و اطلاعات و نسبت قدرت تصمیم گیری برنامه ریزان و مدیران استوار است، و از این رو برنامه ریزی راهبردی، بیشتر نقش هماهنگ کند. میان برنامه های مختلف و نهادهای اجرایی را به عهده دارد. در همین چهارچوب است که نظریه ها و روش های مختلف برای تصمیم سازی و تصمیم گیری، تحلیل سیستم ها، تعیین راهبردها و انتخاب گزینه ها به وجود آمده است. از جمله می توان به روش هایی مانند (تحقیق در عملیات) (researeche operational) و فرآیند (برنامه ریزی/ طرح/ بودجه بندی (P.P.B) و (تحلیل سیاست هاPolicy anqlysis) اشاره کرد، که در عرصه های مختلف سیاسی و نظامی، مدیریت و برنامه ریزی رواج پیدا کرده است.
به طور کلی می توان گفت که از اواخر دهه 1960 به بعد، تقریباً در سراسر اروپا، ایالات متحده، کانادا و سایر کشورهای توسعه یافته مثل ژاپن، الگوی برنامه ریزی ساختاری- راهبردی با اشکال و عناوین مختلف به صورت الگوی مسلط درآمد. این الگو، اگرچه در کشورهای مختلف، از نظام واحد و یکسانی برخوردار نبود، ولی محتوای اصلی و اهداف نهایی آن، در مجموع، به سمت دوری از الگوی برنامه ریزی جامع- تفضیلی و اصلاح و تکمیل دیدگاه ها و روش های برنامه ریزی و اجرا معطوف وبده است. در یک جمع بندی کلی می توان ویژگی های برنامه ریزی ساختاری- راهبردی را به صورت زیر خلاصه کرد:
تفکیک روند برنامه ریزی به دو سطح (برنامه راهبردی- طرح های اجرایی)
ایجاد نظام سلسله مراتبی در تصمیم سازی، تصمیم گیری و اجرا
تلفیق اهداف کالبدی طرح های شهری با اهداف اقتصادی و اجتماعی
تلفیق عوامل برنامه ریزی با عوامل اجرایی و مشارکت عمومی
تأکید انعطاف پذیری، پویایی و اصلاح پذیری طرح های توسعه شهری
رویکرد سیستمی با توجه به نقش مسلط برنامه ریزی جامع- تفضیلی که بر اصول برنامه ریزی (، کالبدی و قطعی استوار بود، تغییری بنیادی در مبانی طرح های شهری به وجود آورد و چشم اندازی تازه در برابر آینده شهرسازی کشور، در زیر برخی از مهمترین نتایج رویکرد سیستمی در برنامه ریزی شهری اشاره می شود.
الف- از دیدگاه نگرش سیستمی، برنامه ریزی برای یک شهر نمی تواند به مجرد و جدا از روابط آن با نواحی و شهرهای همجوار انجام پذیرد. بنابراین برنامه ریزی شهری مستلزم بر ایجاد یک نظام یکپارچه از سطوح مختلف برنامه ریزی قضایی است که نحوه پیوستگی و هماهنگی متقابل میان سیستم های فرادت و فرودت را نشان می دهد و راه های ایجاد تعادل و توازن میان آنها را معلوم می کند. بر پایه این نگرش است که فرآیند حرفه ای و ارتباط دو سویه میان نهادهای برنامه ریزی مرکزی و نهادهای برنامه ریزی و مدیریت محلی، به عنوان یک اصل پایه ای، پذیرش عام پیدا کرده است.
ب- تحلیل سیستمی بیانگر آن است که شهر فقط یک سیستم کالبدی یا طبیعی نیست، بلکه بستر اصلی زندگی فردی و جمعی انبوه انسان هاست و بنابراین مکانی برای تحقق آرمان ها، بروز خلاقیت و جستجوی سعادت و رضایت آنان محسوب می شود. از این نظر برنامه ریزی شهری می باید فراتر از اهداف کالبدی و کارکردی، به نیازهای اجتماعی، فرهنگی و روانی مردم پاسخ گوید. این امر ضرورتاً برنامه ریزی شهری را با عرصه های دیگر مانند کیفیت محیط، رفاه عمومی، عدالت اجتماعی، مشارکت شهروندان و غیره مرتبط می سازد و راههای وصول به آنها را در دستور کار خود قرار می دهد.
پ- از نظر رویکرد سیستمی، برنامه ریزی شهری به جای مطالعات جامع به جامع نگری یعنی در نظر گرفتن کلیت و تمامیت شهر و ارتباطات اساسی آن نیاز دارد و به همین دلیل نمیتوان تمام حیات آن را در چارچوب یک (طرح جامع) در مفهوم سنتی خود، شناسایی کرد و روند دقیق تحولات آن را طبق نقشه ها و جداول کاربری زمین تحت نظارت و هدایت درآورد. از این نظر، برنامه ریزی برای توسعه و عمران شهر به سطوح مختلف تصمیمسازی و تصمیم گیری، و تهیه و اجرای انواع طرح های توسعه شهری، در مقیاس های مختلف و موضوعات متفاوت نیاز دارد.
ت- یکی از مظاهر رویکرد سیستمی در برنامه ریزی شهری، گرایش، برنامه ریزی راهبردی است. در واقع پیچیدگی سیستم شهرها و محدودیت های شناخت کامل آنها ایجاب می کند برنامه ریزان از رفتن به سوی تحولات و پیش بینی جزئیات پیش بینی ناپذیر پرهیزکنند و تلاش خود را بیشتر بر موضوعات روشن تر و اساسی تر متمرکز سازند. این رویکرد امکان می دهد که روند برنامه ریزی بر پایه شناخت های معتبر و امکانات واقعی استوار گردد و اقدامات اجرایی به صورت گام به گام همراه با اصلاح و بازنگری انجام پذیرد.
جایگاه تصمیم سازی و تصمیم گیری در برنامه ریزی راهبردی
- مفهوم تصمیم سازی در فرآیند برنامه ریزی
در دهه 1960 تغییرات چشمگیری در مبانی نظری برنامه ریزی و مدیریت به وجود آمد که به تجدیدنظر اساسی در اصول برنامه ریزی جامع و عقلایی منجر گردید. در این دوره این اندیشه قوت پیدا کرد که برنامه ریزی و مدیریت نوعی دانش (تصمیم سازی) است و بنابراین برنامه ریزان فقط مجری تصمیمات مدیران بالا دست نیستند، بلکه کارشناسانی هستند که با تحلیل نیازها و شرایط، راه های مناسب و مطمئن تری برای حل مشکلات موجود و نیل به شرایط بهتر، در آینده را، به مدیران و مسئولان جامعه نشان می دهند. بر پایه این نگرش تغییری کیفی بر مفهوم برنامه ریزی و تحولات پایه ای آن پدید آمد. از جمله این نظریه مورد قبول قرار گرفت که هر نوع برنامه ریزی و مدیریت از دو روند متمایز و مرتبط با عناوین (تصمیم سازی) و (تصمیم گیری) تشکیل شده است.
بر همین اساس وظایف برنامه ریزی و مدیریت به دو بخش اصلی تقسیم می شود:
بخش اول- شامل فرآیند تصمیم سازی (برنامه ریزی راهبردی) است که تعیین اهداف راهبردها و سیاست ها مربوط می شود.