دسته بندی | علوم اجتماعی |
بازدید ها | 1 |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 164 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 120 |
1-1-) بیان مسأله
دردنیای امروز، مؤسسات آموزش عالی به عنوان مراکزی برای پاسداری از دانش موجود و محیطی برای فعالیت های پژوهشی در نظر گرفته می شوند.از طریق این موسسات است که حقایق جدیدی که راهگشای حل مسائل انسان ها و جوامع بشری باشند،کشف می شود.از این رو تکلیف برقرارکردن الگوی سازمانی و چگونگی اداره کردن چنین موسساتی روشن است.در این میان،متغیرهایی نظیر فرهنگ سازمانی،جو سازمانی،الگوهای تصمیم گیری و مشارکت کارکنان در امور سازمان نقشی انکار ناپذیر را در پیشبرد اهداف سازمان دارا هستند.
تسلیمی (1384)در این خصوص اشاره می نماید که در عصر اطلاعات، مدیریت اثربخش و موفقیت آمیز سازمانها به توانمندی گردانندگان آنها در حل مسائل ساختار نیافته،شکار فرصتها، استفاده مدبرانه ازشایستگی های سازمان و کسب برتری رقابتی از طریق تصمیم گیری و اتخاذ تصمیمات صحیح بستگی دارد.کیفیت تصمیمات با تلفیق دانش،تخصص،مهارت و رویکرد افراد متعدد درگیر در فرایند تصمیم گیری و هم افزایی حاصل از آن بهبود می یابد.
تأثیر تصمیمات مشارکتی بر کارکرد سازمانها تصمیمگیرندگان را مجاب نموده که نگاه ویژهای به مشارکت کارکنان در تصمیمگیریهای سازمانی داشته باشند .از اینروست که پرستون و پست[1] معتقدند که: انقلاب اول در علم مدیریت، انقلاب استبداد مدیران بود و انقلاب دوم، انقلاب جدایی مالکیت از مدیریت و انقلاب سوم که مهمترین انقلاب در مدیریت است، انقلاب مشارکت در تصمیمگیریها است (طولابی، 1381، 59).
مشارکت کارکنان در تصمیم گیری های سازمانی نه تنها در میزان رضایت،تغییرنگرش،روحیه کارکنان تاثیر بسزایی دارد ، بلکه در اثربخشی ، کارایی و موفقیت سازمان موثر می باشد . مشارکت کارکنان در تصمیم گیری ها در مؤسسات آموزش عالی می تواند تاثیر شگرفی در کارکرد این موسسات ، که خود نقش سازنده منابع انسانی آینده جامعه را بر عهده دارد ،داشته باشد.
وقتی صحبت از تصمیم گیری در سازمان های آموزشی، از جمله دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی باشد اهمیت مشارکت کارکنان در تصمیم گیری مدیران بیشتر می شود زیرا تصمیماتی که در این گونه سازمان ها گرفته می شود بر سایر بخش های فرهنگی ،اقتصادی ، اداری و سیاسی جامعه تاثیر دارد. به طوری که تصمیمات یک مدیر در مؤسسات آموزشی می تواند دیر یا زود سرنوشت نهادهای دیگر جامعه را دستخوش تغییر نماید(شریفی، 1381).
اما تحقق رویکرد مشارکتی، بنا بر مطالعات انجام شده مستلزم صمیمت میان همکاران، رفتار حمایتی مدیر، وجود محیطی آرام و... میباشد که مجموعاً جو سازمانی حاکم بر سازمانی چون دانشگاه را تشکیل میدهد. (جهانداری و علوی، 1381). جو سازمانی[2] به کیفیت درونی یک سازمان به گونهای که اعضای آن، این کیفیت را «ادراک و تجربه» میکنند اشاره میکند؛ به عبارت دیگر، مجموعه ویژگیهای درونیای که مؤسسهای را از مؤسسة دیگر متمایز ساخته و رفتار کارکنان آن را تحت تأثیر قرار میدهد، جو سازمانی آن مؤسسه نامیده میشود (علاقهبند، 1378).
جو سازمانی با عواملی نظیر :میزان تعارض ،کیفیت زندگی کارکنان،تعهد سازمانی کارکنان، اثربخشی رفتاری مدیر، رفتار صادقانه مدیر و کارکنان رابطه دارد و بر کارکرد سازمان ها موثر می باشد.همچنانکه شکرکن (1370) در این زمینه اشاره می نمایدکه :
"امروزه جو سازمانی یکی از مفاهیم مهم در مدیریت است که به عناوین و طرق مختلف در منابع مربوط به رفتار سازمانی به آن اشاره میشود و تشریح آن به لحاظ اینکه ارتباط نزدیکی با بعضی از عوامل مؤثر در کارکرد و اثربخشی سازمانها از قبیل: فرهنگ سازمانی، روحیه و انگیزش کارکنان دارد بسیار مهم است".
بدون شک نظام آموزش عالی بزرگترین و پیچیده ترین دستاورد بشر به شمار می رود(ناظم،1381). گادت(1994) در کتاب «انتظار تا عمل» در خصوص رسالت های مراکز آموزش عالی معتقد است که این مراکز رسالت ارزیابی و تحلیل منطقی وضع موجود جامعه، اشاعۀ آزادانۀ افکار، تبیین پدیده ها در گسترۀ جهانی، تولید دانش و اطلاعات، ارتباط با سایر نظام های خارج از دانشگاه و هدایت افکار جامعه را بر عهده دارد. لذا توجه به چگونگی ادارۀ این مراکز و جو سازمانی حاکم بر آن ها باید مدنظر قرار گیرد. از سوی دیگر، سیاست های اخیر دولت در زمینه آموزش عالی حکایت از توسعه (افزایش) مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی و همچنین افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی این مؤسسات دارد . از آنجا که این مؤسسات در پرورش نیروی انسانی متخصص آینده جامعه سهم عمده ای خواهند داشت پس توجه به جو سازمانی و چگونگی (رویکردهای) تصمیم گیری سازمانی در این مؤسسات ضروری به نظر می رسد . از سوی دیگر، به نظر محقق در اکثر تحقیقات انجام شده در مؤسسات آموزش عالی (دولتی و غیرانتفاعی) تمرکز بر روی اعضای هیات علمی (آموزشی)بوده و به کارکنان که نقش پشتیبانی کننده را در سازمان بر عهده دارند کمتر توجه شده است .
بدین ترتیب پژوهش حاضر به بررسی وضعیت جو سازمانی و رابطه آن با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری های سازمانی می پردازد و به اقتضای پژوهش علمی این اقدام در سطح کارکنان مؤسسات آموزش عالی دولتی و مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی شهر مشهد صورت می پذیرد. بر این اساس ، سوال اصلی تحقیق حاضر این است که جو سازمانی در هر یک از موسسات آموزش عالی دولتی و غیرانتفاعی چگونه است و این جو چه رابطه ای با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری های سازمانی دارد ؟
2-1) اهداف پژوهش:
1-2-1) هدف اصلی پژوهش
هدف اصلی این پژوهش، بررسی تطبیقی جو سازمانی در مؤسسات آموزش عالی دولتی و غیرانتفاعی شهر مشهد و رابطه آن با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری های سازمانی است . از طریق یافتههای این پژوهش، میتوان راهکارهایی را برای بهبود وضعیت جو سازمانی در مؤسسات آموزش عالی ارائه نمود.
2-2-1) اهداف فرعی
ـ توصیف جو سازمانی در مؤسسات آموزش عالی دولتی
ـ توصیف جو سازمانی در مؤسسات آموزش عالی غیر انتفاعی
ـ شناسایی میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری در مؤسسات آموزش عالی دولتی
ـ شناسایی میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری در مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی
ـ تعیین رابطه بین جو سازمانی و میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری در مؤسسات آموزش عالی
3-1) فرضیه ها وسؤالات پژوهش :
1-3-1) فرضیه های پژوهش :
1ـ نمره جو سازمانی باز در مؤسسات آموزش عالی غیرانتفاعی از مؤسسات آموزش عالی دولتی بیشتر است .
2ـ بین جو سازمانی باز و میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیمگیری های سازمانی در مؤسسات آموزش عالی رابطه ای مستقیم و معنیداری وجود دارد.
2-3-1) سؤالات پژوهش :
1ـ آیا بین مؤلفههای جو سازمانی در مؤسسات آموزش عالی دولتی و غیرانتفاعی تفاوت معنیداری وجود دارد؟
2ـ آیا بین جو سازمانی باز و میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیمگیری های سازمانی درهر یک از مؤسسات آموزش عالی دولتی و غیرانتفاعی رابطه ای معنیدار وجود دارد؟
3ـ آیا بین مؤلفه های جو سازمانی با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیمگیری های سازمانی در مؤسسات آموزش عالی دولتی رابطه ای معنیدار وجود دارد؟
4- آیا بین مؤلفه های جو سازمانی با میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیم گیری های سازمانی در مؤسسات آموزش عالی غیر انتفاعی رابطه ای معنی دار وجود دارد؟
5ـ آیا بین همبستگی مشاهده شده میان دو متغیر جو سازمانی و میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیمگیری های سازمانی در دو نظام مؤسسات آموزش عالی دولتی و غیرانتفاعی تفاوت معنیداری وجود دارد؟
4-1) تعریف اصطلاحات :
1-4-1) جو سازمانی :
. هالپین و کرافت (1970) در تعریف جو سازمانی میگویند: «ویژگیهای درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر میگذارد جو سازمانی نامیده میشود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیفهای آنان از ویژگیهای درونی سازمان سنجیده میشود. هالپین و کرافت (1963) جو اجتماعی سازمان را به عنوان ترکیبی از دو بعد تصور میکردند: رهبری مدیر سازمان و تعاملهای کارکنان (گودرزی، کمینیان، 1381).
2-4-1) مشارکت :
مشارکت به عنوان نوعی درگیری احساسی ـ روانی یک شخص در یک موقعیت گروهی که فرد را به یاری رساندن و همکاری کردن در پیشبرد اهداف گروه و پذیرفتن مسؤولیت بخشی از آن دلگرم و تشویق میکند، تعریف شده است (اونز، 1987).
3-4-1) تصمیم گیری :
میرکمالی، تصمیمگیری را فرآیند انتخاب بهترین راه حل ممکن از میان راهحلهای موجود برای حل یک مسأله میداند (میرکمالی، 1382).
4-4-1) مشارکت در تصمیم گیری :
منظور از مشارکت در تصمیم گیری، فرآیند سهیم شدن مدیران و کارکنان در کارها و امور سازمان است. مدیرانی که سیاست مشارکت در تصمیمگیری را اتخاذ نمودهاند، مدیرانی هستند که با دخالت دادن کارکنان در تصمیمگیری زمینه را برای همکاری و همیاری همة اعضا فراهم میکنند. مشارکت در تصمیمگیری به دخالت عملی، ذهنی و عاطفی افراد در نحوة انجام امور اشاره میکند و از تمرکز تصمیمگیریها جلوگیری میکند. با توجه به اینکه میزان نفوذ کارکنان یک سازمان در تصمیمگیریها متغیر است، مشارکت در تصمیمگیریها هم میتواند درجات مختلفی داشته باشد که از حداقل میزان مشارکت شروع و به مشارکت کامل ختم میشود مشارکت از ارائه یک عقیده شروع و به عضویت در یک تیم خاتمه مییابد (رهنورد، 1379).
5-1) تعاریف عملیاتی :
جوسازمانی : منظور از جو سازمانی، متوسط نمرهای است که یک سازمان از طریق پاسخدهی کارکنان آن سازمان در خصوص آن سازمان به پرسشنامه جو سازمانی کسب میکند.
با توجه به اینکه جو سازمانی در مؤسسات آموزشی به اعتقاد هالپین وکرافت(1970) ازابعاد گوناگونی مانند: جو دوستانه، جو پدرانه، جو کنترل شده، جو خودمحتار، جو باز و جو بسته برخودار می باشد. اما در این پژوهش از ابعاد گوناگون تنها به بررسی جو باز و جو بسته پرداخته می شود.
منظور از جو باز در این پژوهش وضعیتی است که دارای مشخصات زیر می باشد: رفتار حمایتی، رفتار غیردستوری و رفتار غیرممانعتی مدیران و رفتار همکارانه ، رفتار صمیمی و رفتار متعهدانه کارکنان بالا باشد .(بالاتر از میانگین که در این پژوهش برابر 5/2 می باشد).
منظور از جو بسته در این پژوهش وضعیتی است که دارای مشخصات زیر می باشد : رفتار حمایتی، رفتار غیردستوری و رفتار غیرممانعتی مدیران و رفتار همکارانه، رفتار صمیمی و رفتار متعهدانه کارکنان پایین باشد.(پایین تر از میانگین که در این پژوهش برابر 5/2 می باشد).
میزان تمایل به مشارکت در تصمیم گیری : منظور از میزان تمایل کارکنان به مشارکت در تصمیمگیری ، متوسط نمرهای است که یک سازمان از طریق پاسخدهی کارکنان آن سازمان در خصوص میزان تمایل به تصمیمگیری کارکنان آن سازمان، کسب میکند.
دراین فصل ابتدا به مرور آثار موجود در زمینه موضوع مورد بررسی پرداخته و سپس پژوهشهای انجام شده در ایران و خارج از ایران بررسی می شود و در پایان فصل استنتاج محقق از بررسی پیشینه و ارائه یک الگو نظری که بر اساس آن اساس فرضیه ها و سؤالات تدوین گردیده ارائه خواهد شد .
2) مبانی نظری پژوهش
1-2) جو سازمانی[3]:
1-1-2) مفهوم جو سازمانی
امروزه جو سازمانی یکی از مفاهیم بسیار مهم در زمینه مدیریت است که به عناوین و طرق مختلف در منابع مربوط به رفتار سازمانی[4] به آن اشاره می شود و تشریح آن به لحاظ اینکه ارتباط نزدیکی با بعضی دیگر از عوامل موثر در اثربخشی سازمانی از قبیل فرهنگ سازمانی، روحیه، انگیزش کارکنان و همچنین اثربخشی رفتاری مدیر دارد بسیار مهم است. مفهوم جوسازمانی بر این واقعیت دلالت دارد که رفتار انسان در سازمان فقط بر اثر تعامل با رویدادهای مستقیم و بلاواسطه شکل نمی گیرد بلکه همچنین تحت تاثیر تعامل با نیروهای نامحسوس و ناپیدای سازمانی نیز قرار دارد. به طور کلی جو سازمانی ادراکاتی است که افراد از جنبه های گوناگون محیط سازمان دارند.(مزدارانی،1378)
جو سازمانی بعنوان یک مفهوم، موضوعی است که مجادله بسیاری را برانگیخته و آنانی که به این مفهوم علاقه مندند جو سازمانی را بعنوان مجموعه ای از ادراکهای توصیفی و غیر ارزشی از خصوصیات سازمان مانند رهبری، خط مشی های سازمانی،خصوصیات شغلی و وظیفه ای و غیره می دانند. از این دیدگاه جو سازمانی یک متغیر وابسته است که دست کم تا اندازه ای ناشی از سازوکارهای[5] مدیریت می باشد. همچنین جو سازمانی به لحاظ اینکه می تواند های رفتارها و نگرشهای شغلی را تحت تأثیر قرار دهد یک متغیر مستقل است .برخی از روانشناسان مانند گایان و جو هانس هم علیه این دیدگاه استدلال می کنند.یکی از استدلالهای آنها این است که جو سازمانی صرفا نام دیگری برای نگرشهای شغلی است. به نظر آنان اظهار این مطلب از جانب فرد که سازمان
از لحاظ ویژگی حمایت از"من" در سطحی بالاست مانند این است که چیزی خوب و مطلوب در مورد آن سازمان گفته باشد(یعنی خشنودی شغلی دارد)از سوی دیگر اگر فرد اظهار کند که در سازمان مورد حمایت کم قرار می گیرد مانند این است که چیزی نامطلوب درباره آن سازمان گفته باشد(یعنی خشنودی اندکی دارد) اگر این را تشخیص بدهیم که درباره مجموعه ای از خصوصیات اجتماعی و محیط ویژه سخن می گوییم این خصوصیات رفتار ما را تحت تأثیر قرار می دهند می توان استدلال منطقی خوبی برای مفهوم جو سازمانی به عمل آورد. (شکرکن،1370) به طور خلاصه باید گفت تأکید بر سازمان غیر رسمی که آزمایشات هاثورن شروع گردید محققین را متوجه احساس اعضای سازمان نسبت به عوامل موجود در محیط کار نمود. آنها هبستگی و انسجام گروهی، احساسات شخصی اعضای گروه نسبت به یکدیگر و سازمان، انگیزش، روحیه و رضایت شغلی افراد را مورد بررسی و تحلیل قرار دادند. از این مطالعات به تدریج مفهوم جو سازمانی متولد گردید(مزدارانی،1378)
2-1-2) تعاریف جو سازمانی :
در فرهنگ آکسفورد[6] (2005) واژهی جو از حیث لغوی به نگرش یا احساس عمومی، وضع و حالت در یک مکان خاص اشاره دارد. از جمله مباحثی که در ادبیات مدیریت به میزان زیادی محل بحث و جدل بوده و در حد محدودی مورد شناخت قرار گرفته جو سازمانی است. از اینرو گرچه تحقیقات مرتبط با جو سازمانی و تلاش برای تدوین تعریفی قابل قبول از حداقل 40 سال پیش آغاز شده، ولی هنوز تعریف واحدی که مورد پذیرش همگان باشد ارائه نشده است به عبارت دیگر تعاریف ارائه شده از مفهوم جو سازمانی با هم سازگاری ندارند (گلیک[7]، 1985، منوریان1377).
جو سازمانی اصطلاح وسیعی است که به ادراک کارکنان از محیط عمومی کار سازمان اطلاق شده و متأثر از سازمان رسمی، غیررسمی، شخصیت افراد و رهبری سازمانی است به عبارت دقیقتر جو سازمانی عبارت است از کیفیت نسبتاً پایدار محیط سازمان است که کارکنان آن را تجربه کرده و بر رفتار آنان تأثیر گذاشته و مبتنی بر ادراک جمعی رفتار در سازمان میباشد (هوی و میسکل[8]، 1376).
«نوانکو[9] (1979) بیان میدارد که جو به عنوان احساس مشترک، حوزه فرهنگ، خرده فرهنگهای گروهی یا زندگی تعاملی سازمان تلقی میشود.
فرانک و همکاران به نقل از کمپل[10] و همکارانش (1980) درباره جو سازمانی اظهار میدارند که جوسازمان، شیوهی برخورد سازمان را با اعضا نشان میدهد و بنابراین میتوان آن را شخصیت سازمان فرض کرد.
وندل[11] و همکاران (1995) جو سازمانی را به عنوان مجموعهی نسبتاً پایداری از ادراک اعضای سازمان دربارهی ویژگیهای فرهنگ سازمان است، تعریف میکند که این ادراکات بر احساس، نگرش و رفتار افراد در محل کار تأثیر میگذارد» (گودرزی، کمینیان، 1381).
جو سازمانی مطالعه ادراکاتی است که افراد از جنبههای گوناگون محیط سازمانی دارند (اونز[12] ، 1987). جو سازمانی عبارت از محیطی انسانی است که کارکنان کارشان را در آنجا انجام داده و ممکن است به محیط درونی یک اداره یا سازمان مربوط گردد هرچند که ما قادر به دیدن و لمس کردن آن نیستیم امّا واقعیت این است که آن وجود دارد همانند هوای یک اتاق و هرچیزی که در سازمان رخ میدهد، آن را احاطه میکند. در مقابل جو به وسیله هر چیزی که در یک سازمان اتفاق میافتد تحت تأثیر قرار میگیرد. آن یک مفهوم سیستمی پویاست (دیویس و نیواستورم[13] ، 1985).
مکلری[14] و هنسلی[15] جو سازمانی را جنبه کیفی روابط بین افراد در یک سازمان تعریف میکند که بستگی به درک فرد و مقام او و دیگر اعضا در سازمان دارد. این ادراکات عمدتاً بوسیله مشارکت افراد در سازمان تعیین میشود و مجموعه رفتار آنها روابط کاری افراد را بوجود میآورد (مزدارانی، 1378).
جو سازمانی، مجموعه نسبتاً پایداری از ادراک اعضای سازمان دربارۀ ویژگی های فرهنگ سازمان است که این ادراک بر احساس، نگرش و رفتار افراد در محل کار تأثیر می گذارد.(فرنچ و همکاران، 1985) .
از نظر براون و موبرگ، جو سازمانی بر فضای حاکم بر محیط داخلی سازمان اشاره دارد. به عبارت دیگر جو سازمانی شامل مجموعهای از ویژگیهاست که بوسیله اعضا سازمان مشاهده شده یا ادراک میشود از جمله:
1ـ سازمان را شرح میدهد 2ـ یک سازمان را از سایر سازمانها مجزا میکند.
3ـ در طول زمان نسبتاً با دوام است 4ـ افراد از آن اثر میپذیرند و هدایت میشوند (امیرشیبانی، 1380).
امّا اگر بخواهیم به تعاریف نسبتاً جامعی که پیرامون جو سازمانی بیان شده، بپردازیم باید لاجرم از نظریهپردازانی چون هالپین و کرافت[16] و یا موران و ولکوین[17] سخن برانیم. هالپین و کرافت (1970) در تعریف جو سازمانی میگویند: «ویژگیهای درونی که یک سازمان را از سازمان دیگر متمایز ساخته و روی رفتار افراد آن تأثیر میگذارد جو سازمانی نامیده میشود. این جو سازمانی به وسیله ادراکات کارکنان و توصیفهای آنان از ویژگیهای درونی سازمان سنجیده میشود. هالپین و کرافت (1963) جو اجتماعی سازمان را به عنوان ترکیبی از دو بعد تصور میکردند: رهبری مدیر سازمان و تعاملهای کارکنان (گودرزی، کمینیان، 1381).
موران و ولکوین (1992) جو سازمانی را این چنین تعریف میکنند. جو سازمانی ویژگی نسبتاً با دوامی از سازمان است که موجب تمایز آن سازمان از سایر سازمانها میشود و متضمن ادراک جمعی متجلی شده در عواملی چون استقلال، اعتماد و پیوستگی، حمایت، هویت، شناسایی، ابداع و بیطرفی است و از طریق تعامل بین اعضا ایجاد میشود، به عنوان مبنایی جهت تفسیر موقعیت مورد استفاده قرار میگیرد و منعکسکنندهی هنجارها، ارزشها، طرز تلقیها و نگرشها از فرهنگ سازمانی است همچنین به عنوان منبعی مؤثر و با نفوذ جهت شکلدهی رفتار عمل میکند (جمشیدیان و همکاران، 1376).
طی یک بررسی پیرامون تعاریف مطرح شده درباره جو سازمانی ملاحظه میشود که افراد مختلف از دیدگاههای متفاوتی جو سازمانی را تعریف میکنند ولی نکتهای که در اکثر تعاریف مشترک است آن است که جو سازمانی براساس ادراک کارکنان از محیط سازمان سنجیده میشود در واقع جو سازمانی، مجموعهای از ویژگیها و عواملی است که بوسیله کارکنان دربارهی سازمانشان ادراک میشود که عاملی جهت تکوین و تکامل اعمال و رفتارشان تلقی میگردد.
3-1-2) نظریه ها ومطالعات در زمینه جو سازمانی :
در این قسمت به برخی از مطالعات انجام شده در زمینه جو سازمانی به اختصار پرداخته می شود. .
1-3-1-2) جو سازمانی از نگاه تاجی یوری[18]
از نظر تاجی یوری ،جو سازمانی شامل چهار بعد است :
1- محیط فیزیکی: که به عوامل مادی و فیزیکی در داخل سازمان اشاره دارد .
2- محیط داخلی انسانی: بعد اجتماعی در سازمان است.این بعد هر چزی را که با افراد در سازمانها ارتباط دارد در بر می گیرد .
3- سیستم اجتماعی: به ساختار سازمانی و مدیریتی سازمان اشاره دارد .
4- فرهنگ: به ارزشها، سیستم های اقتصادی،هنجارها و شیوه های فکرکردن که ویژگی افراد در سازمان است اشاره دارد(گودرزی و همکاران1381) .
شکل شماره (2-1)مدل تعاملی ابعاد جو سازمانی
2-3-1-2) جو سازمانی از منظر استرن[19] و استینهوف[20]
جرج استرن و کارل استینهوف شخصیت انسان و شخصیت سازمان را قابل مقایسه می دانستند و با تکیه بر کار روان شناس دیگری به نام موری[21] مفهوم نیاز _ فشار[22] را به عنوان شکل دهنده شخصیت آدمی مطرح نمود . موری می پنداشت که شخصیت حاصل تعامل پویایی میان نیاز (درونی ) و فشار که به تقریب برابر فشارهای بیرونی است .موری حدود 30 نیروی تشخیص داد که نیازهای روانی یا نیروی درونی فرد را تشکیل می دهد. همین نیروها ،قرینه های بیرونی یا محیطی دارند که به عنوان فشار اجتماعی یا نیروی بیرونی عمل می کنند .بنابراین رفتار فرد نتیجه تعامل پویایی میان نیازهای روان شناختی و فشار محیطی برابر شکل(2-2) است (اونز 1991).
شکل(2-2). الگوی نیاز – فشار
3-3-1-2) جو سازمانی از نگاه هاجتس[23]
هاجتس عوامل تشکیل دهنده جو سازمانی را به دو دسته عمده طبقه بندی کرده است . او جوسازمانی را با یک توده یخ مقایسه کرده که قسمتی از آن روی آب است و دیده می شود(قسمت بیرونی) و قسمتی از آن قابل رؤیت نیست ودر زیر آب است(قسمت درونی یا نامرئی)می باشد.درشکل ذیل این دو دسته عوامل که برروی هم جو سازمانی را ایجاد می کنند به صورت یک توده یخ شناور نشان داده شده اندگودرزی و همکاران،1381).
شکل(2-3)عوامل مرئی و نامرئی جو سازمانی از نظر هاجتس
4-3-1-2) جو سازمانی از نگاه هریسون[24]
هریسون : چهار نوع جو را در سازمانهای امروزی با توجه به سبک رهبری فرد مدیر، تشخیص داده است . این چهار نوع جو عبارتند از :
·جو قدرت محور[25] : سازمانهایی که به وسیله رهبری دستوری ،اداره می شوند،در این نوع سازمانها ساختار قدرت به میزان بالایی قابل رؤیت می باشد و زیردستان برای امنیت داشتن و پیشرفت شغلی به سرپرستان خود متکی هستند، همه تصمیمات سازمان در رأس سازمان گرفته می شود .
·جو نقش محور[26] :در این نوع سازمان نقش کارکنان و مدیریت سازمان به طور واضح مشخص و تعریف می شوند، قوانین علمی و شیوه های منظم عملیات از منطق وعقلانیت برخوردار است ،تغییرات در این نوع سازمانها به کندی صورت می گیرد و افراد سازمان مسئول و پاسخگوی کارهایی هستند که انجام می دهند.
·جو وظیفه محور[27]:در این نوع سازمانها، همة کوششها در جهت تحقق اهداف هدایت می شوند، پاداش ها بر اساس میزان همکاری افراد برای رسیدن به اهداف سازمان صورت می گیرد، فعالیتها،قوانین و مقررات با توجه به هدف اصلی سازمان انجام می گیرند و افراد غیرماهر در اینگونه سازمانها آموزش می بینند.
·جو مردم محور : سازمانهایی هستند که سرپرستان آنها به زیر دستان خود اجازه توانمندسازی می دهند . قوانین و مقررات اینگونه سازمانها انعطاف پذیر می باشد و ارزشها ، تمایلات و نیازهای کارکنان رادر بر می گیرد . درضمن هدف مهم و اصلی اینگونه سازمانها ارضای نیازهای کارکنان می باشد.
هریسون همچنین اشاره می کند که هر سازمانی دارای فقط یکی از این جو ها نیست و ممکن است یک سازمان در آن واحد ترکیبی از این جوها را داشته باشد (گودرزی ،1381).
5-3-1-2) جو سازمانی از منظر هالپین و کرافت
هالپین و کرافت در سال 1962 نظریه جو سازمانی خود را ارائه نمودند .و از آنجا که جو سازمانی به وسیله افراد در سازمان تجربه می شود آنها فرض نمودند که ادراکات این افراد منبع معتبری از داده ها هستند. آنها جو اجتماعی مؤسسات آموزشی را به عنوان ترکیبی از دو بعد تصور می کردند:
رهبری مدیر مدرسه و تعامل های معلمان . این ترکیب رفتار رهبر و رفتار معلم که جو سازمانی را به وجود می آورد در شکل زیر نشان داده شده است .
شکل (2-4). جو مدرسه به عنوان ترکیبی از رفتار مدیر و رفتارهای معلمان
هالپین و کرافت در پژوهش خود شش نوع جو سازمانی را تشخیص دادند که در طول یک پیوستار قرار می گرفتند و عبارت بودند از:
1-باز ، 2- بسته ، 3- خود مختار ، 4- نظارت شده ، 5- پدرانه ، 6- آشنا (لی فام [28]و همکاران 1985).
1-5-3-1-2) انواع جو سازمانی طبق مدل هالپین و کرافت
در ترکیب ابعاد جو سازمانی و انواع جو سازمانی می توان به جدول شماره (2-1) دست یافت که در آن خصوصیات انواع جو سازمانی که ممکن است در مؤسسات آموزشی دیده شود نماینگر است.
6-3-1-2) مطالعات رنسیس لیکرت
رنسیس لیکرت[35] نیز در زمینه مطالعه و بررسی جو سازمانی،نمودار ویژگی های سازمانی به نام " سیمای ویژگی های سازمانی " را ارایه کرده است که دارای هشت بعد از ویژگی های بنیادی سازمان است. این ابعاد با توجه به نظریه نظام های مدیریتی چهار گانه وی که به صورت پیوستاری از نظام های مدیریتی خودکامه تا نظام های مدیریتی مشارکتی می باشد، در جدول شماره(2-2) مورد مقایسه و تطبیق قرار گرفته اند(گیبسون و همکاران،1973).
4-1-2) رویکردهای جوّ سازمانی
1-4-1-2) رویکرد ساختاری[36] :
این رویکرد، به جوّ اساساً به عنوان ویژگیها و خصوصیات وابسته به یک سازمان توجه دارد. این ویژگیها همواره با سازمان وجود داشته و از ادراک اعضاء سازمان، مستقل است. رویکرد ساختاری ما را به ارتباط بین هدف و معیارهای ادراکی جوّ سازمانی هدایت میکند. پین و پاگ تجزیه و تحلیل عمده ای از اجزاء دیدگاه ساختاری ارائه نمودهاند که برایناساس، موقعیتهای واقعی در شرایط سازمانی عامل تعیینکنندهی نظریات، ارزشها و ادراکات کارکنان از وقایع سازمان است. بنابراین جوهای مختلف در ابعاد مختلف ساختار سازمانی مانند اندازه سازمان، درجه تمرکز در تصمیمگیری، تعداد سطوح سلسله مراتب، ماهیت تکنولوژی مورد استفاده و حوزهای که قوانین رسمی و خطمشیهایی که رفتار فرد را نهی میکند، ظاهر میگردد (گودرزی، 1381).
دسته بندی | مدیریت |
بازدید ها | 215 |
فرمت فایل | pptx |
حجم فایل | 496 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 18 |
عنوان: دانلود پاورپوینت طراحی و مدیریت خط مشی های بازاریابی جهانی
فرمت: پاورپوینت (قابل ویرایش)
تعداد اسلاید:18 اسلاید
دسته: مدیریت بازاریابی -اصول بازاریابی- بازرگانی بین الملل
این فایل در زمینه "طراحی و مدیریت خط مشی های بازاریابی جهانی" بوده که می تواند به عنوان سمینار در کلاس برای درس مدیریت بازاریابی و بازارگانی بین الملل ارائه شده و مورد استفاده قرار گیرد . بخشهای عمده این فایل شامل موارد زیر است:
مقدمه
تصمیم های اساسی در بازاریابی بین الملل
چالشها
عوامل ورود یک شرکت به بازار جهانی
مخاطرات پیش روی ورود شرکت به بازار جهانی
بازار انتخابی و نحوه ورود به آن
معیارهای ارزیابی، رتبه بندی و انتخاب بازار:
نحوه ورود به بازار خارجی
صادرات غیر مستقیم
صادرات مستقیم
صدور مجوز
مشارکت
سرمایه گذاری مستقیم
فرآیند جهانی شدن
خط مشی های پنج گانه بین المللی کالا وفعالیتهای پیشبرد فروش
مشکلات خاص قیمت گذاری
مکان ( کانالهای توزیع)
سه شیوه مختلف اداره فعالیت های بازاریابی بین المللی
دسته بندی | روانشناسی و علوم تربیتی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 158 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 64 |
هدف این پژوهش شناسایی رابطه بین مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد خرم اباد می باشد.
روش تحقیق در این پژوهش کمی و پیمایشی بوده که از ابزار پرسشنامة برای گرد اوری اطلاعات استفاده شده است.
نمونه آماری این تحقیق 100 نفر بوده است که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند.
چارچوب مفهومی(نظری) این تحقیق نظریات اندیشمندان داخلی:پیران غفاری و اندیشمندان خارجی:وبر. بیرو. لیپست.بوزان.ویور و مولار بوده است.
در این تحقیق ارتباط میان متغیرهای مشارکت اجتماعی،سن، جنس، و اعتماد اجتماعی، با احساس امنیت اجتماعی سنجیده شده اند و نتایج حاصله نشان می دهد که بجز رابطه سن و احساس امنیت اجتماعی بین بقیة متغیرها با احساس امنیت اجتماعی رابطه وجود ندارد.
واژه های کلیدی:
امنیت اجتماعی feeling socital security
مشارکت اجتماعی social contentment
اعتماد اجتماعیsocali trust
فهرست مطالب
پیشگفتار. 1
چکیده. 3
فصل اول.. 4
(طرح تحقیق). 4
مقدمه. 5
بیان مسئله. 8
اهمیت و ضرورت تحقیق... 11
اهداف، فرضیات و سؤالات تحقیق... 13
هدف کلی:. 13
اهداف جزئی:. 13
فرضیات:. 13
سؤالات:. 13
متغیر های تحقیق:. 14
تعریف واژه ها و اصطلاحات... 14
مشارکت... 14
امنیت:. 15
عملیاتی نمودن ابعاد امنیت:. 16
فصل دوم.. 18
مبانی نظری... 18
مشارکت:. 19
اندیشمندان داخلی... 19
غفاری:. 19
اندیشمندان خارجی... 20
ماکس وبر:. 20
آلن بیرو:. 21
سی مور مارتین لیپست:. 21
امنیت:. 22
اندیشمندان خارجی... 23
باری بوزان:. 23
آل ویور:. 24
مولار:. 25
پیشینه ی تجربی تحقیق... 27
تحقیقات انجام شده در داخل... 27
تحقیقات انجام شده در خارج.. 30
تحقیقات انجام شده در داخل... 31
تحقیقات انجام شده در خارج.. 33
چار چوب نظری... 34
جدول تقابلی... 36
فصل سوم.. 37
روش تحقیق:. 38
تعریف تحقیق پیمایشی:. 38
تعریف جامعه آماری:. 38
انواع روش های نمونه گیری:. 38
تعریف روش نمونه گیری... 39
روش های آماری(تجزیه-تحلیل). 40
تعریف اعتبار و پا یا بی:. 41
فصل چهارم.. 44
ابزار اندازه گیری.. 44
روش تجزیه و تحلیل آماری... 45
فصل پنجم.. 52
بحث و نتیجه گیری.. 52
مروری بر یافته های اصلی و فرعی... 54
این تحقیق در 5 فصل انجام شده است شامل:54
منابع و مؤاخذ به ترتیب الفبای فارسی 57
دسته بندی | روانشناسی و علوم تربیتی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 406 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 70 |
هدف این پژوهش شناسایی رابطة بین جنسیت و مشارکت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد خرم اباد می باشد.
روش تحقیق در این پژوهش کمی و پیمایشی بوده که از ابزار پرسشنامه برای گرد آوری اطلاعات استفاده شده است.
نمونه آماری این تحقیق 100 نفر بوده است که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند.
چهار چوب مفهومی(نظری) این تحقیق نظریات اندیشمندان داخلی و خارجی بوده است.
اندیشمندان خارجی: بیرو، لرنر، وبر و لیپست.
اندیشمندان داخلی: یزدان پناه، علوی تبار، و همچنین دیدگاه اسلام و قران می باشد.
در این تحقیق ارتباط متغیرهای جنسیت، سن، وضعیت تأهل و میزان تحصیلات با مشارکت اجتماعی مورد ازمون قرار گرفته است و نتایج حاصله نشان می دهد که بین این متغیرها و مشارکت اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود ندارد.
واژه های کلیدی
مشارکت اجتماعی :social contement
جنسیت:qender
فهرست مطالب
پیشگفتار. 1
چکیده:3
فصل اول.. 4
مقدمه. 5
بیان مسئله:6
اهمیت و ضرورت تحقیق... 8
اهداف تحقیق:9
سؤالات تحقیق:9
فرضیات تحقیق:9
متغیرهای تحقیق:10
تعریف متغیرهاواصطلاحات.... 11
تعریف عملیاتی مفاهیم ومتغیرها12
مشارکت رسمی:12
مشارکت غیر رسمی:13
ارزیابی فایده های مشارکت:13
آگاهی از مکانهای مشارکتی:13
فصل دوم.. 14
مبانی نظری:15
نظریات برخی اندیشمندان خارجی درموردمشارکت.... 16
نظریات برخی دانشمندان ایرانی در مورد مشارکت.... 18
مشارکت از دیدگاه اسلام و قرآن... 18
نظریات برخی اندیشمندان خارجی در مورد جنسیت بم:20
جنسیت از دیدگاه اسلام و قرآن :21
جنست از دیدگاه امام خمینی ره:22
پیشینة تجربی تحقیق... 22
تحقیقات انجام شده در خارج... 24
جنسیت.... 24
تحقیقات انجام شده در داخل... 24
تحقیقات انجام شده در خارج... 25
چار چوب نظری... 27
جدول تقابلی :29
فصل سوم.. 30
روش تحقیق:31
تعریف جامعة آماری:31
تعریف نمونة آماری:31
انواع روشهای نمونه گیری:32
4 روش نمونه گیری تصادفی:32
فصل چهارم.. 36
ابزار اندازه گیری... 37
روش تجزیه و تحلیل آماری... 37
فصل پنجم.. 47
بحث ونتیجه گیری... 48
پیشنهادات:50
منابع و مؤاخذ به ترتیب الفبای فارسی:51
منابع اینترنتی(سایت های اینترنتی)53
دسته بندی | روانشناسی و علوم تربیتی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 158 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 64 |
هدف این پژوهش شناسایی رابطه بین مشارکت اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد خرم اباد می باشد.
روش تحقیق در این پژوهش کمی و پیمایشی بوده که از ابزار پرسشنامة برای گرد اوری اطلاعات استفاده شده است.
نمونه آماری این تحقیق 100 نفر بوده است که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند.
چارچوب مفهومی(نظری) این تحقیق نظریات اندیشمندان داخلی:پیران غفاری و اندیشمندان خارجی:وبر. بیرو. لیپست.بوزان.ویور و مولار بوده است.
در این تحقیق ارتباط میان متغیرهای مشارکت اجتماعی،سن، جنس، و اعتماد اجتماعی، با احساس امنیت اجتماعی سنجیده شده اند و نتایج حاصله نشان می دهد که بجز رابطه سن و احساس امنیت اجتماعی بین بقیة متغیرها با احساس امنیت اجتماعی رابطه وجود ندارد.
واژه های کلیدی:
امنیت اجتماعی feeling socital security
مشارکت اجتماعی social contentment
اعتماد اجتماعیsocali trust
فهرست مطالب
پیشگفتار. 1
چکیده. 3
فصل اول.. 4
(طرح تحقیق). 4
مقدمه. 5
بیان مسئله. 8
اهمیت و ضرورت تحقیق... 11
اهداف، فرضیات و سؤالات تحقیق... 13
هدف کلی:. 13
اهداف جزئی:. 13
فرضیات:. 13
سؤالات:. 13
متغیر های تحقیق:. 14
تعریف واژه ها و اصطلاحات... 14
مشارکت... 14
امنیت:. 15
عملیاتی نمودن ابعاد امنیت:. 16
فصل دوم.. 18
مبانی نظری... 18
مشارکت:. 19
اندیشمندان داخلی... 19
غفاری:. 19
اندیشمندان خارجی... 20
ماکس وبر:. 20
آلن بیرو:. 21
سی مور مارتین لیپست:. 21
امنیت:. 22
اندیشمندان خارجی... 23
باری بوزان:. 23
آل ویور:. 24
مولار:. 25
پیشینه ی تجربی تحقیق... 27
تحقیقات انجام شده در داخل... 27
تحقیقات انجام شده در خارج.. 30
تحقیقات انجام شده در داخل... 31
تحقیقات انجام شده در خارج.. 33
چار چوب نظری... 34
جدول تقابلی... 36
فصل سوم.. 37
روش تحقیق:. 38
تعریف تحقیق پیمایشی:. 38
تعریف جامعه آماری:. 38
انواع روش های نمونه گیری:. 38
تعریف روش نمونه گیری... 39
روش های آماری(تجزیه-تحلیل). 40
تعریف اعتبار و پا یا بی:. 41
فصل چهارم.. 44
ابزار اندازه گیری.. 44
روش تجزیه و تحلیل آماری... 45
فصل پنجم.. 52
بحث و نتیجه گیری.. 52
مروری بر یافته های اصلی و فرعی... 54
این تحقیق در 5 فصل انجام شده است شامل:54
منابع و مؤاخذ به ترتیب الفبای فارسی 57
دسته بندی | روانشناسی و علوم تربیتی |
فرمت فایل | doc |
حجم فایل | 406 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 70 |
هدف این پژوهش شناسایی رابطة بین جنسیت و مشارکت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه پیام نور واحد خرم اباد می باشد.
روش تحقیق در این پژوهش کمی و پیمایشی بوده که از ابزار پرسشنامه برای گرد آوری اطلاعات استفاده شده است.
نمونه آماری این تحقیق 100 نفر بوده است که به روش تصادفی ساده انتخاب شده اند.
چهار چوب مفهومی(نظری) این تحقیق نظریات اندیشمندان داخلی و خارجی بوده است.
اندیشمندان خارجی: بیرو، لرنر، وبر و لیپست.
اندیشمندان داخلی: یزدان پناه، علوی تبار، و همچنین دیدگاه اسلام و قران می باشد.
در این تحقیق ارتباط متغیرهای جنسیت، سن، وضعیت تأهل و میزان تحصیلات با مشارکت اجتماعی مورد ازمون قرار گرفته است و نتایج حاصله نشان می دهد که بین این متغیرها و مشارکت اجتماعی رابطه معنادار آماری وجود ندارد.
واژه های کلیدی
مشارکت اجتماعی :social contement
جنسیت:qender
فهرست مطالب
پیشگفتار. 1
چکیده:3
فصل اول.. 4
مقدمه. 5
بیان مسئله:6
اهمیت و ضرورت تحقیق... 8
اهداف تحقیق:9
سؤالات تحقیق:9
فرضیات تحقیق:9
متغیرهای تحقیق:10
تعریف متغیرهاواصطلاحات.... 11
تعریف عملیاتی مفاهیم ومتغیرها12
مشارکت رسمی:12
مشارکت غیر رسمی:13
ارزیابی فایده های مشارکت:13
آگاهی از مکانهای مشارکتی:13
فصل دوم.. 14
مبانی نظری:15
نظریات برخی اندیشمندان خارجی درموردمشارکت.... 16
نظریات برخی دانشمندان ایرانی در مورد مشارکت.... 18
مشارکت از دیدگاه اسلام و قرآن... 18
نظریات برخی اندیشمندان خارجی در مورد جنسیت بم:20
جنسیت از دیدگاه اسلام و قرآن :21
جنست از دیدگاه امام خمینی ره:22
پیشینة تجربی تحقیق... 22
تحقیقات انجام شده در خارج... 24
جنسیت.... 24
تحقیقات انجام شده در داخل... 24
تحقیقات انجام شده در خارج... 25
چار چوب نظری... 27
جدول تقابلی :29
فصل سوم.. 30
روش تحقیق:31
تعریف جامعة آماری:31
تعریف نمونة آماری:31
انواع روشهای نمونه گیری:32
4 روش نمونه گیری تصادفی:32
فصل چهارم.. 36
ابزار اندازه گیری... 37
روش تجزیه و تحلیل آماری... 37
فصل پنجم.. 47
بحث ونتیجه گیری... 48
پیشنهادات:50
منابع و مؤاخذ به ترتیب الفبای فارسی:51
منابع اینترنتی(سایت های اینترنتی)53
دسته بندی | معارف اسلامی |
فرمت فایل | docx |
حجم فایل | 174 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 30 |
جامعه مطلوب آن جامعه است که متشکل از افراد انسانی با نظامات و سنن و آداب و قوانین خاص که به یکدیگر پیوند خورده و زندگی دسته جمعی دارند . برای رسیدن به اهداف مشترک و تأمین نیازهای روزمره با هم همکاری و تلاش می کنند و فرد فرد افراد آن جامعه در فکر و اندیشه حفظ منافع شخصی خودشان نیستند و برای رسیدن به اهداف خود از دیگران به عنوان وسیله و ابزار استفاده نمی کنند .
تحقیق حاضر به دنبال این است که برخی ویژگی های این جامعه مطلوب و آرمانی را از دیدگاه حضرت علی (ع) جستجو کند . این تحقیق از چند فصل و بخش تشکیل شده :
فصل اول : کلیات شامل تعریف و تبیین موضوع – اهمیت و ضرورت – اهداف و سؤالات تحقیق – پیشینه موضوع – مفهوم شناسی
فصل دوم : جامعه مطلوب ( آرمانی ) شامل : بررسی جامعة مطلوب – مبانی تحقق جامعه آرمانی
فصل سوم : عدالت محوری
فصل چهارم : حق محوری شامل : علی و حقوق انسان – حقوق متقابل مردم و حکومت
فصل پنجم : مشارکت شامل : مشارکت مردم سیاسی و اجتماعی – مشارکت مردم در تصمیم گیری های سیاسی
در این تحقیق به چند ویژگی جامعه ی مطلوب اشاره شده :
عدالت محوری – حق محوری – مشارکت مردم و ....
که اگر در یک جامعه ی اسلامی به وسیله افرادی با تقوا ، با ایمان و متعهد این مؤلفه ها را پایگذاری شود جامعه مطلوب و آرمانی شکل خواهد گرفت . برای تشکیل این جامعه تمام آحاد مردم نقش اساسی دارند تا رهبران و دولتمردان جامعه که نقش آن ها کلیدی تر هست .
واژگان کلیدی :
عدالت – آزادی – حقوق – مشارکت – علی (ع) – مالک اشتر
فهرست مطالب
چکیده
فصل 1 ( کلیات )
مقدمه
تعریف و تبیین موضوع
اهمیت و ضرورت تحقیق
اهداف و فواید تحقیق
سؤالات تحقیق
پیشینه تحقیق
روش تحقیق
واژگان کلیدی تحقیق
فصل دوم ( جامعه مطلوب یا آرمانی )
1- بررسی جامعه مطلوب
2- مبانی تحقق جامعه آرمانی
فصل سوم ( عدالت محوری )
عدالت در جامعه مطلوب از دیدگاه امام علی (ع)
فصل چهارم ( حق محوری )
1- علی و حقوق انسان
2- حقوق متقابل مردم و حکومت
فصل پنجم (مشارکت)
1- مشارکت مردم در امور سیاسی و اجتماعی
2- مشارکت مردم در تصمیم گیری های سیاسی
نتیجه
منابع و مآخد